I gyrraedd allyriadau Sero Net erbyn 2050, mi fydd angen cyfuniad o leihau allyriadau a thynnu carbon.
I nifer o ffermwyr mae hyn yn golygu canolbwyntio ar leihau allyriadau eu busnesau eu hunain, cynnal archwiliadau carbon, gweithio gyda’u cadwyn gyflenwi, gwella effeithlonrwydd y cynhyrchu, ac atafaelu mwy o garbon ar y fferm.
Mae Llywodraeth Cymru wedi diweddaru’r rhestr o gwestiynau cyffredin ynghylch tenantir mewn perthynas â Rheoliadau Adnoddau Dŵr (Rheoli Llygredd Amaethyddol) (Cymru) 2021:
https://www.llyw.cymru/rheoliadau-adnoddau-dwr-rheoli-llygredd-amaethyddol-cymru-2021-tenantir-cwestiynau-cyffredin
Atgoffir aelodau UAC bod modd iddynt gael ymgynghoriad 30 munud rhad ac am ddim gyda Davis Meade Property Consultants, sy’n arbenigo ym maes tenantiaeth amaethyddol.
Mae Cyswllt Ffermio yn gallu paru ffermwyr a thirfeddianwyr sydd am gamu’n ôl o’r diwydiant gyda newydd-ddyfodiaid sy’n chwilio am gyfle i gychwyn ffermio yn annibynnol.
Mae’n tywys pobl ar y ddwy ochr drwy’r camau allweddol sydd angen eu cymryd i ganfod partner busnes posib. Mae'r pecyn cymorth yn cynnig gwasanaeth paru, mentora, cynllun busnes a chyngor cyfreithiol i ddarparu arweiniad ar bob cam o sefydlu menter ar y cyd.
Cyhoeddodd Llywodraeth Cymru fod allforion y diwydiant bwyd a diod yng Nghymru wedi cynyddu o £157 miliwn rhwng 2021 a 2022, sef cynnydd o 24.5%.
Mae hwn yn gynnydd canrannol uwch na’r DU gyfan, a dyfodd o 21.6%. Cig a chynnyrch cig oedd y categori gwerth uchaf, ar £265 miliwn, sef cynnydd o 42% ers 2021, ac yna grawnfwyd a pharatoadau grawnfwyd, a gododd 16% i £160 miliwn.
Adroddodd Hybu Cig Cymru hefyd fod allforion cig dafad ffres ac wedi’i rewi o’r DU wedi perfformio’n dda yn ystod chwe mis cyntaf 2023, gan gofnodi cynnydd o 14% o un flwyddyn i’r llall – tra bod mewnforion wedi gostwng yn sylweddol.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi disgrifio’r oedi parhaus gyda’r gwiriadau ar fwyd sy’n croesi’r ffin ar ôl Brexit fel un sy’n peri dryswch. Mae penderfyniad ymddangosiadol Llywodraeth y DU i ddal ati i ganiatáu i fewnforion o’r UE i osgoi gwiriadau yn ergyd i nifer o gynhyrchwyr y DU, ac yn mynd yn groes i’r graen yn nhermau gallu’r DU i negodi gwelliannau a fyddai’n helpu allforwyr y DU.
Er bod gwiriadau trylwyr wedi bod yn eu lle ar gyfer allforion bwyd o’r DU i’r UE ers 1af Ionawr 2021, y bwriad oedd cyflwyno gwiriadau tebyg ar fewnforion bwyd o’r UE o 1af Ebrill 2021, yn dilyn cyfnod pontio i ganiatáu i fewnforwyr addasu i ymadawiad y DU o Farchnad Sengl yr UE.
Adroddwyd bod yna bryder y bydd y gwiriadau ychwanegol ar nwyddau a fewnforir yn gwthio prisiau a chwyddiant tanwydd i fyny.
Yn ystod cyfarfod diweddar o Bwyllgor Llaeth a Chynnyrch Llaeth Undeb Amaethwyr Cymru, roedd y mynychwyr yn teimlo y byddai Rheoliadau Ymrwymiadau Masnachu Teg (Llaeth) Cymru yn hybu’r arferion da y mae nifer o fusnesau prynu llaeth yng Nghymru a ledled y Deyrnas Unedig wedi’u datblygu a’u gweithredu ers cyflwyno’r Cod Llaeth Gwirfoddol yn 2012.
Croesewir y ffaith bod y rheoliadau hyn yn cael eu cyflwyno i atal busnesau prynu llaeth di-egwyddor rhag camddefnyddio’u sefyllfa, ac ecsbloetio ffermwyr llaeth gyda phenderfyniadau busnes dan din, a chontractau gyda mannau gwan.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu adborth positif gan Brif Weinidog Cymru, Mark Drakeford, ar nifer o faterion a godwyd gydag ef yn ystod cyfarfod yn Sioe Frenhinol Cymru.
Codwyd nifer o faterion gwahanol oedd yn peri pryder i’r diwydiant gyda’r Prif Weinidog.
Cafwyd trafodaeth helaeth ar y Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS) a’r targed plannu coed o 10%.
Mae mynd i’r afael â’r ‘anghyfiawnder ynni’ a wynebir gan gymunedau a busnesau ffermio yn un o’r prif heriau a wynebir gan economi cefn gwlad Cymru ar hyn o bryd, yn ôl panel o arbenigwyr a gasglwyd ynghyd gan Undeb Amaethwyr Cymru (UAC).
Mae angen gwneud mwy i sicrhau bod y rhwystrau presennol a wynebir gan nifer fawr o ffermwyr sydd am fuddsoddi mewn prosiectau ynni adnewyddadwy bach yn cael eu chwalu, megis cyfyngiadau cynllunio a phrinder capasiti grid. Dywedodd y Gweinidog sy’n gyfrifol am Ynni, Julie James AC wrth y panel fod camau wedi’u cymryd i hwyluso’r broses gyda chynllun Llywodraeth Cymru ‘Cymru’r Dyfodol’.
Y mis diwethaf, cyhoeddodd Defra dro pedol ar gynlluniau dadleuol a fyddai wedi arwain at gyflwyno gorfodaeth i osod labeli lles anifeiliaid ar gynnyrch bwyd. Daw’r cam hwn yn dilyn beirniadaeth lem o du’r diwydiant, gan gynnwys sefydliadau megis UAC.
Yn y bôn, byddai’r cynigion wedi cysylltu canlyniadau lles â’r dull o gynhyrchu, ac yn ôl Defra, wedi rhoi ‘mwy o eglurder’ i ddefnyddwyr am safonau lles y cynnyrch.
Roedd y camau nesaf ar gyfer llywodraethu Rhaglen Dileu TB Cymru ar frig yr agenda pan gwrddodd staff a swyddogion Undeb Amaethwyr Cymru â’r Gweinidog Materion Gwledig, Lesley Griffiths, yn Sioe Frenhinol Cymru.
Cafodd y swyddogion drafodaeth gadarnhaol gyda’r Gweinidog am y rhan y bydd y diwydiant yn ei chwarae o fewn polisïau rheoli TB yn y dyfodol yng Nghymru. Ail-bwysleisiodd UAC nifer o’r pryderon a amlinellwyd ganddi yn ei hymateb i’r rhaglen ddiwygiedig ar gyfer dileu TB yng Nghymru, ac roedd yn falch bod Llywodraeth Cymru wedi ail-ddatgan ei hymrwymiad i weithio mewn partneriaeth ar y rhaglen reoli yn y dyfodol.
Allyriadau Nwyon Tŷ Gwydr yn is ar gyfer cig coch Cymru na gweddill y DU
Mae astudiaeth wedi dangos bod allyriadau Nwyon Tŷ Gwydr mentrau cig coch yng Nghymru yn is na’r meincnod ar gyfer ffermydd tebyg ledled y DU.
Datgelodd Cyswllt Cymru, a gynhaliodd yr astudiaeth, fod y canlyniadau’n dangos bod allyriadau Nwyon Tŷ Gwydr cig eidion 17% yn is na meincnod yr ucheldir a 5.7% yn is na meincnod yr iseldir.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi cydnabod dau unigolyn am eu gwasanaethau i amaethyddiaeth yn Sioe Frenhinol Cymru.
Yn derbyn y wobr allanol am wasanaeth i amaethyddiaeth oedd yr Uwch Ddarlithydd mewn Gwyddorau Naturiol ym Mhrifysgol Bangor, Dr Prysor Williams. Cyflwynwyd gwobr fewnol UAC am wasanaethau i amaethyddiaeth i Margaret Shepherd, a wasanaethodd yr Undeb am dros ddeugain mlynedd.
Mae dau gynllun Creu Coetir ar agor ar hyn o bryd a byddant yn cau ar 15fed Medi 2023. Y ddau gynllun yw’r Grant Creu Coetir a Grantiau Bach – Creu Coetir.
Gwnaed newidiadau i’r ddau gynllun ar gyfer y ffenestr hon, gan gynnwys :
Mae Swyddfa’r Prif Swyddog Milfeddygol yn Llywodraeth Cymru a’r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion (APHA) yn cynnal cyfres o weminarau ar Ffliw Adar Hynod Bathogenaidd (HPAI) yng Nghymru.
Bydd y gyfres o weminarau yn:
Mae Cydffederasiwn y Diwydiannau Amaethyddol (AIC) yn rhybuddio ffermwyr y bydd gofyn cael cerdyn adnabod â llun i brynu amoniwm nitrad sy’n cynnwys dros 16% o nitrogen o 1af Hydref 2023 ymlaen.
Mae newidiadau i’r gyfraith wedi ychwanegu sylweddau newydd at y rhestr o ragsylweddion ffrwydrol a gwenwynau, ac mae hyn yn berthnasol i gyfansoddion, blendiau a chymysgeddau megis gwrtaith NPK sy’n cynnwys amoniwm nitrad sydd uwchlaw’r trothwy nitrogen.
Mae Cyswllt Ffermio’n cynnig cymorthfeydd awr o hyd, un ai’n ddigidol neu dros y ffôn, i ddarparu arweiniad penodol i fusnesau fferm.
Mae’r cymorthfeydd yn ymdrin ag amrywiaeth eang o bynciau o dan Busnes, Da Byw a Thir.
Mae’r meini prawf ar gyfer y cymorthfeydd a’r clinigau un i un fel a ganlyn:
Mae trydydd digwyddiad Arloesi ac Arallgyfeirio Cymru Cyswllt Ffermio’n cael ei gynnal ar 21ain Medi ar Faes Sioe Frenhinol Cymru.
Bydd y digwyddiad yn cynnig cymorth a chyngor drwy gymorthfeydd un i un, gweithdai a seminarau ar nifer o bynciau sy’n gysylltiedig ag amaethyddiaeth, gan gynnwys arloesi, arallgyfeirio, da byw, cynaliadwyedd, a newid eich ffordd o feddwl a gweithio.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu’r cynnydd a wnaed wrth ddylunio’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy (SFS) – ond yn dweud bod y cynllun mewn cyfnod tyngedfennol a fydd yn penderfynu a yw’n addas i’r diben, neu’n creu rhwystrau mawr i’r diwydiant ac yn eithrio nifer fawr o ffermwyr.
Mewn datganiad a wnaed gerbron y Senedd ar 11eg Gorffennaf, cyhoeddodd y Gweinidog Materion Gwledig, Lesley Griffiths, fod tri adroddiad wedi’u cyhoeddi – dau yn ymdrin â chanfyddiadau’r broses ‘gyd-ddylunio’, ac un yn rhoi ymateb Llywodraeth Cymru – gan ddweud wrth y Senedd y byddai dull graddol o gyflwyno’r cynllun newydd o 2025 yn cael ei ystyried, i osgoi newidiadau ar raddfa fawr ar unwaith.
Y peth pwysicaf yw sicrhau bod y cynllun hwn yn hygyrch ac yn gweithio i bob fferm. Mae hynny’n cynnwys y cyfnod pontio i’r cynllun newydd, felly mae unrhyw gamau a gymeririr i wneud y broses honno’n fwy hwylus i ffermwyr i’w croesawu.
Mae gan Undeb Amaethwyr Cymru dîm llywyddol newydd wrth y llyw, i arwain y sefydliad yn ei Genhadaeth i sicrhau bod yna ffermydd teuluol ffyniannus, cynaliadwy yng Nghymru.
Yn ymuno â’r Llywydd newydd, Ian Rickman, ar y brig y mae’r ffermwr llaeth o Sir Benfro, Dai Miles fel Dirprwy Lywydd; y ffermwr cig eidion a defaid o Ogledd Cymru, Alun Owen fel Is-lywydd Gogledd Cymru; y ffermwr cig eidion a defaid o Sir Forgannwg, Brian Bowen, fel Is-lywydd De Cymru, a’r ffermwr defaid o Geredigion, Anwen Hughes, fel Is-lywydd Canolbarth Cymru.
Tyfodd Dai Miles i fyny yn Felin-fach a mynychodd Ysgol Gyfun Aberaeron. Heb fod yn perthyn i deulu ffermio, dechreuodd Dai ei yrfa ffermio drwy fynychu Coleg Amaethyddol Cymru yn Aberystwyth, lle cafodd Ddiploma Cenedlaethol mewn Amaethyddiaeth a chwblhau blwyddyn rhyng-gwrs yn Godor Nantgaredig.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi dweud y bydd cyhoeddiad Llywodraeth Cymru na fydd cytundebau prif ffrwd Glastir yn cael eu hymestyn yn achosi pryderon mawr ar draws y diwydiant o ran y goblygiadau i fusnesau fferm a’r ymarferoldeb o ddylunio a chyflwyno cynllun newydd dros gyfnod o ychydig fisoedd yn unig.
Cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ddydd Gwener (21 Gorffennaf) na fyddai cytundebau Glastir Uwch, Tir Comin Glastir a Glastir Organig yn cael eu hymestyn y tu hwnt i fis Rhagfyr eleni, ac y byddai holl ffermwyr Cymru yn cael cynnig ymuno â chynllun fferm gyfan 12 mis yn canolbwyntio ar dir cynefin.
Ar hyn o bryd mae gan Gymru tua 3,000 o ffermydd yn y cytundebau amgylcheddol hyn a fydd nawr yn dod i ben ymhen ychydig fisoedd. Mae rhai o’r rheiny wedi bod mewn cytundebau o’r fath ers deng mlynedd ar hugain, a bydd pob un wedi newid eu harferion ffermio a niferoedd stoc i ymdopi â rheolau’r cynllun.
Roedd yr ansicrwydd y mae’r diwydiant ffermio yng Nghymru’n ei wynebu a pha gymorth sydd ei angen gan y Llywodraeth ar frig yr agenda, pan gwrddodd Undeb Amaethwyr Cymru â’r Ysgrifennydd Gwladol David TC Davies yn Llundain yn ddiweddar.
Mae cynllun arwyddocaol a fydd yn gosod y mecanwaith talu ar gyfer y diwydiant yn y dyfodol, sef y Cynllun Ffermio Cynaliadwy, yn cynnig cyfle i gefnogi’r sector, os derbynnir y pecyn ariannu cywir gan San Steffan. Wrth drafod y Cynllun Ffermio Cynaliadwy sydd ar droed, pwysleisiodd swyddogion UAC ei bod hi’n hanfodol bwysig bod Llywodraeth Cymru’n dylunio cynllun sydd wir yn gweithio i bob fferm yng Nghymru, ond ei bod hi hefyd yn hanfodol bod y gyllideb ar gael i gyflenwi’r cynllun.
Rhaid i Lywodraeth y DU ariannu ei haddewidion a dangos ei hymrwymiad i amaethyddiaeth yng Nghymru drwy ddarparu’r cyllid angenrheidiol o 2025, y tu allan i Fformiwla Barnett.
Cynnydd yn y lefelau cynhyrchu da byw yn fyd-eang dros y ddegawd nesaf
Disgwylir y bydd lefelau cynhyrchu da byw yn fyd-eang yn cynyddu 1.3% bob blwyddyn dros y ddegawd nesaf, yn ôl adroddiad gan Sefydliad Bwyd ac Amaeth (FAO) y Cenhedloedd Unedig.
Mae’r twf rhagamcanol hyd at 2032 yn arafach na’r hyn a welwyd yn y blynyddoedd diwethaf a disgwylir y bydd tua hanner y twf yn gig dofednod.
Disgwylir y bydd yr allyriadau nwyon tŷ gwydr yn cynyddu o hanner y twf rhagamcanol o ran cynnyrch, sy’n arwydd o gwymp sylweddol yn nwyster carbon y broses o greu cynnyrch amaethyddol.
Mae UAC yn cynnal nifer o seminarau yn ystod 4 diwrnod Sioe Frenhinol Cymru a gwahoddir pawb i’w mynychu. Dewch i ymuno â ni ym Mhafiliwn UAC ar faes y Sioe Fawr. Mae’r seminarau fel a ganlyn:-
Bore Llun (11am-12pm) – Holi ac Ateb – Rheoliadau Adnoddau Dŵr NVZ
Dewch i glywed gennym a ble rydyn ni arni o ran y rheoliadau, gan gynnwys cynrychiolwyr o ADAS a Kebek.
Mae Cyswllt Ffermio am benodi 10 ffermwr i sefydlu Grŵp Llywio Ffermwyr i helpu i siapio dyfodol y rhaglen cyn dechrau cyflwyno’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy.
Fel rhan o’r grŵp, bydd cynrychiolwyr yn cael cyfle i roi adborth ar y gwasanaethau a ddarperir gan Cyswllt Ffermio, gan awgrymu ffyrdd o gyrraedd mwy o fusnesau ffermio yn y dyfodol.
Cafodd y Parth Atal Ffliw Adar (AIPZ) ei ddirymu ar 4ydd Gorffennaf 2023 ac nid yw bellach ar waith.
Mae’r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion (APHA) wedi cyhoeddi bod y risg o ffliw adar wedi gostwng i lefel ‘isel’ erbyn hyn ar gyfer dofednod o bob math. O ganlyniad, mae’r gofynion gorfodol wedi dod i ben.
Bellach, gall ffermydd sydd wedi cofrestru efo Cyswllt Ffermio wneud cais am glinigau cyngor ar y fferm sydd wedi’u hariannu’n llawn.
Y clinigau sydd ar gael ar hyn o bryd yw:
Mae Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru (GTACAGC) wedi gweld cynnydd yn ddiweddar yn nifer y tanau ysgubor ar draws ardal y gwasanaeth, yn dilyn cyfnod o dywydd sych ym Mai a Mehefin, a maint y gwair sydd wedi’i gynaeafu.
Mewn ymdrech i leihau nifer y tanau ar ffermydd, ac i godi ymwybyddiaeth o’r holl wasanaethau rhad ac am ddim a gynigir gan GTACAGC ar gyfer y gymuned ffermio, maent wedi creu erthygl i dynnu sylw at y Gwasanaeth Profi Tymheredd Bêls Gwair sydd ar gael AM DDIM.
Mae larfa chwilen a ganfuwyd mewn cae yng Nghaint Ddydd Mawrth 11eg Gorffennaf wedi’i gadarnhau gan DEFRA a’r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion (APHA) fel chwilen datws Colorado.
Mae chwilen datws Colorado yn fygythiad sylweddol i gnydau tatws. Mae’r chwilod a’r larfa’n bwydo ar ddail y tatws a phlanhigion blodeuol eraill, a gallant eu stripio’n llwyr o’u dail os na chânt eu rheoli.
DEFRA’n cynyddu taliadau i ffermwyr yr ucheldir
Mae DEFRA wedi cyhoeddi cynnydd yn y cyfraddau tâl ar gyfer ffermwyr yr ucheldir dan y cynllun Rheoli Tir yn Gynaliadwy (ELM) newydd.
Hyd yn hyn, mae ffermwyr yr ucheldir wedi’u talu ar gyfradd is na ffermwyr yr iseldir, ac mae’r cyhoeddiad yn golygu y bydd y taliadau’n gyfartal bellach i ffermwyr yr ucheldir a’r iseldir, o fewn pedwar o opsiynau’r cynllun.
Mae’r newid yn golygu y bydd taliadau ar gyfer mewnbynnau isel ar laswelltir ardaloedd ucheldir yn codi o £98/Ha i £151/Ha, a thaliadau ar gyfer creu coed pori ucheldir yn codi o £333/Ha i £544/Ha.
Cyrff cig Seland Newydd yn croesau Cytundeb Masnach Rydd y DU-Seland Newydd
Gyda chytundeb masnach rydd y DU-Seland Newydd yn dod i rym ar 31ain Mai 2023 mae cyrff cig coch yn Seland Newydd wedi sôn am y cyfleoedd sydd ar agor bellach i’w ffermwyr.
Mae Beef & Lamb New Zealand wedi dweud ei fod yn gyfle go iawn ar gyfer allforion cig eidion Seland Newydd o fewn marchnad draddodiadol, ei fod yn creu llwybrau twf newydd ar gyfer y sector cig coch, a bod y cytundeb yn newyddion da i ffermwyr defaid a chig eidion, cymunedau gwledig ac economi Seland Newydd.
Dywedodd y grŵp Alliance, sy’n cynrychioli 5000 o ffermwyr, fod y Cytundeb Masnach Rydd yn gam pwysig ymlaen o ran agor y drws i ffermwyr Seland Newydd, ei fod yn gyfle i dyfu, buddsoddi ac arallgyfeirio, a bod y ffigurau cynnar yn dangos bod disgwyl i fewnforion y DU o Seland Newydd dyfu o £1 biliwn.
Dan y Cytundeb Masnach Rydd bydd y DU yn diddymu tariffau ar 97% o’r cynnyrch a fewnforir, ac yn diddymu’r tariffau ar fewnforion cig eidion a chig defaid fesul cam, nes bod dim tollau o gwbl o 2038 ymlaen.
Yr UE yn cyhoeddi €430 miliwn o gyllid ychwanegol ar gyfer amaethyddiaeth
Mae pecyn cymorth gwerth €330 miliwn wedi’i gynnig ar gyfer pob un o’r 22 o aelod-wladwriaethau ar gyfer ffermwyr sydd wedi’u heffeithio gan ddigwyddiadau hinsoddol andwyol, costau mewnbwn uchel, a materion marchnata a masnachu amrywiol. Mae’r €100 miliwn a gyhoeddwyd yn flaenorol ar gyfer ffermwyr ym Mwlgaria, Hwngari, Gwlad Pwyl, Rwmania a Slofacia sydd wedi’u heffeithio gan fewnforion o Wcráin hefyd wedi’i gymeradwyo.
Mi all y 22 o aelod-wladwriaethau hefyd ychwanegu at y cymorth ariannol gyda hyd at 200% o gyllid cenedlaethol. Bydd pob aelod-wladwriaeth yn dosbarthu’r cymorth yn uniongyrchol erbyn 31ain Rhagfyr i ffermwyr sydd wedi’u heffeithio gan yr aflonyddu ar y farchnad yn sgil prisiau mewnbwn uchel, y gostyngiad ym mhrisiau cynnyrch, a digwyddiadau hinsoddol diweddar.
Mae’r comisiwn hefyd yn bwriadu cynnig rhagdaliadau uwch o 70% o daliadau uniongyrchol, ac 85% o daliadau datblygu gwledig ganol mis Hydref, yn ogystal â chaniatáu i aelod-wladwriaethau ddiwygio’u cynlluniau strategol i ailgyfeirio cyllid PAC er mwyn buddsoddi i ail-sefydlu’r potensial i gynhyrchu yn sgil digwyddiadau hinsoddol andwyol.
Mae Bil Amaethyddiaeth (Cymru) wedi’i basio yng Nghyfnod Pedwar gan y Senedd. Cafodd y Bil, sy’n garreg filltir bwysig, gymeradwyaeth Seneddol yn ystod y cyfnod craffu olaf ar 27ain Mehefin, wrth i gynrychiolwyr o UAC wylio o’r oriel gyhoeddus.
Mae UAC wedi mynnu trwy gydol taith y Bil y dylid gwneud nifer o welliannau - gan gynnwys, man lleiaf, gwneud hyfywedd economaidd amaethyddiaeth a ffermydd teuluol yn amcan allweddol, er mwyn cadw diwydiant ffermio gwirioneddol gynaliadwy.
Er bod yr undeb o’r farn y gallai’r Bil fod wedi mynd yn bellach o lawer, mae wedi bod yn fodlon gyda nifer o’r gwelliannau a dderbyniwyd, y rhan fwyaf ohonynt mewn meysydd y bu UAC yn lobïo drostynt.
Mae swyddogion Undeb Amaethwyr Cymru wedi cwrdd â’r Gwir Anrhydeddus Arglwydd Deben (John Gummer), Cadeirydd y Pwyllgor Newid Hinsawdd (PNH) a Dr Nikki Rust, Pennaeth Natur, Tir ac Amaethyddiaeth y PNH, i drafod y rôl a chwaraeir gan amaethyddiaeth o fewn polisïau sero net y dyfodol.
Gwnaeth UAC nifer o awgrymiadau a chododd nifer o bryderon mewn perthynas â chyrraedd sero net – rhai a rannwyd gan yr Arglwydd Deben a Dr Rust ar ran y PNH.
Roedd y materion a drafodwyd yn cynnwys peryglon allyriadau alltraeth yn sgil cytundebau masnach a bwyd wedi’i fewnforio, yr angen am bontio ystyriol wedi’i gyllido ar gyfer ffermwyr, cynigion cymeriant cig a chynnyrch llaeth, plannu coed, carboniaduron, a’r angen am arferion ffermio carbon isel sy’n gwneud synnwyr busnes i ffermwyr.
Mae teulu ffermio o Dde Cymru wedi pwysleisio’r angen i barhau i gydweithio â Llywodraeth Cymru yn sgil colli rhai cyfleoedd mawr ym Mil Amaethyddiaeth (Cymru).
Yn ystod ymweliad â’u fferm gan yr Aelod Seneddol Ceidwadol, Joel James, pwysleisiodd y teulu Jones bod yn rhaid i’r Cynllun Ffermio Cynaliadwy, sy’n dal i gael ei ddatblygu ar hyn o bryd, wneud iawn am ddiffygion y Bil, os ydy ffermydd teuluol cynaliadwy, ffyniannus am fod yn realiti i genedlaethau’r dyfodol yng Nghymru.
Mae Lynne Jones a’i deulu’n rhedeg fferm Fforch. Maent yn cadw 300 o ddefaid mynydd Cymreig Morgannwg, a 65 o fuchod bridio. Dechreuodd y teulu gadw gwartheg yr ucheldir i ymdopi â natur garw’r mynydd-dir, wedi’u croesi â gwartheg Byrgorn a gwartheg Salers. Erbyn hyn maent wedi symud ymlaen i’w croesi â theirw Charolais ac Aberdeen Angus.
Mae prosiect newydd sy’n ymchwilio i fathau newydd o bys yn gobeithio y bydd yn lleihau dibyniaeth y DU ar soia sydd wedi’i fewnforio.
Mae’r prosiect gwerth £1 miliwn yn cael ei redeg gan yr arbenigwyr a bridwyr hadau glaswellt a phorthiant, Germinal, ar y cyd ag IBERS ym Mhrifysgol Aberystwyth. Mae’r rhaglen wedi’i hariannu’n rhannol gan FIP (Farming Innovation Pathway) DEFRA drwy Innovate UK, sy’n rhan o UK Research & Innovation.
Bydd rhan o’r ymchwil yn cynnwys datblygu mathau di-flas o bys fel bod modd defnyddio protein pys mewn bwyd ar gyfer pobl, i gymryd lle soia. Mewnforiwyd dros 3 miliwn o dunelli o Soia yn 2022 i’w ddefnyddio mewn bwydydd ar gyfer anifeiliaid a phobl.
Mae prosiect Pedair Afon LIFE Cyfoeth Naturiol Cymru’n gweithio gyda’r Ganolfan Ymchwil Amaethyddiaeth, ar Gampws Gelli Aur ger Llandeilo, i osod Gorsafoedd Tywydd ar ffermydd o fewn dalgylch yr afon Cleddau.
Mae’r gorsafoedd newydd yn dilyn treial yn cynnwys 10 gorsaf dywydd, chwech yn nalgylch yr afon Tywi fel rhan o’r prosiect Cynllun Rheoli Cynaliadwy – Cefnogi Adfer Natura 2000, a phedair wedi’u hariannu gan Dŵr Cymru o fewn dalgylchoedd afonydd Gwy ac Wysg.
Mae’r gorsafoedd tywydd yn darparu data amser real ar leithder y pridd, tymheredd y pridd, a lleithder dail, sy’n allweddol mewn perthynas â thwf glaswellt a dodi maethynnau a chemegau priodol.
Lansiwyd Strategaeth Lles Gwartheg Llaeth y DU ar 6ed Mehefin, a luniwyd gan y Grŵp Iechyd a Lles Anifeiliaid Cnoi Cil gyda chefnogaeth llu o arweinwyr a sefydliadau’r diwydiant, ar hyd y gadwyn gyflenwi gyfan.
Mae’r Strategaeth Lles Gwartheg Llaeth newydd y DU wedi’i chreu ar gyfer 2023-2028, ac mae wedi’i chynllunio i helpu’r diwydiant i sicrhau cynnydd mewn perthynas â lles anifeiliaid erbyn 2028.
Mae chwe nod strategol a geir yn y strategaeth fel a ganlyn:
Mae’r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion (APHA) yn atgoffa ceidwaid da byw a dofednod o’r risgiau mewn perthynas â lles anifeiliaid yn sgil y cyfnod hir o dywydd sych.
Mae APHA’n tynnu sylw at y camau allweddol y gellir eu cymryd i leihau effeithiau straen gwres yn ystod tywydd poeth.
Mae rhai o’r camau allweddol yn cynnwys, ymhlith pethau eraill:
Mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi y bydd y taliadau am greu coetir yn cael eu codi i dalu 100% o gostau gwirioneddol 2023.
Bydd y cyfraddau uwch yn berthnasol i’r Grant Creu Coetir a Grantiau Bach - Creu Coetir, gyda’r ffenestr ymgeisio nesaf ar gyfer y ddau gynllun yn agor ar 24ain Gorffennaf 2023.
Mae’r cyfraddau talu wedi codi ar gyfer gwaith cyfalaf a gwaith ffensio cysylltiedig.
Mae’r Rhwydwaith Cymuned Ffermio (FCN) yn chwilio am ffermwyr i gwblhau arolwg, i’w helpu i gael gwell dealltwriaeth o effeithiau twbercwlosis gwartheg (bTB) ar iechyd a lles ffermwyr.
Nod yr astudiaeth yw archwilio effeithiau emosiynol, ariannol a chorfforol bTB ac effeithiau hirdymor y rhain ar y ffermwr, y teulu a’r busnes fferm.
Mae’r astudiaeth hefyd yn gobeithio clywed am brofiadau ffermwyr o bolisïau’r llywodraeth i reoli a dileu bTB.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu’r cyhoeddiad gan Y Gweinidog Materion Gwledig a Gogledd Cymru, a’r Trefnydd, Lesley Griffiths, y bydd gweithredu’r terfyn fferm gyfan o 170kg o nitrogen yr hectar yn cael ei ymestyn ymhellach o 30 Ebrill i 31 Hydref 2023.
Cafodd Rheoliad 4 o Reoliadau Adnoddau Dŵr (Rheoli Llygredd Amaethyddol) (Cymru) 2021, sy’n gosod terfyn nitrogen blynyddol ar gyfer y fferm gyfan o 170kg yr hectar o dail organig, ei ohirio’n wreiddiol o 1 Ionawr i roi amser i Lywodraeth Cymru ymgynghori ar gynigion ar gyfer cynllun trwyddedu i gynyddu’r terfyn hwnnw.
Yn ymateb UAC, anogwyd Llywodraeth Cymru i ddefnyddio’r cyfle hwn i gyflwyno cynllun trwyddedu effeithiol fel rhan barhaol o’r rheoliadau, un sydd wedi’i gynllunio’n gywir i sicrhau bod nifer sylweddol o ffermydd yn gymwys, ac sy’n ddigon hyblyg i ymateb i heriau yn y tymor hir.
Croesewir y ffaith felly bod y terfyn nitrogen fferm gyfan yn cael ei ohirio am chwe mis pellach, i ganiatáu mwy o amser i Lywodraeth Cymru ystyried yr ymatebion o ddifrif ac i roi mwy o amser i ffermwyr baratoi unwaith bod y canlyniad wedi’i gyhoeddi.
Mae 41,000 o ffermwyr yng Ngweriniaeth Iwerddon wedi gwneud cais am gymhorthdal ar gyfer costau calch dan Raglen Galchu Genedlaethol newydd Llywodraeth Iwerddon.
Cafodd y rhaglen ei chyflwyno gan Adran Amaeth, Bwyd a’r Môr y Weriniaeth i gymell y defnydd o galch, sy’n gyflyrydd pridd naturiol. Mae calch yn cywiro asidedd priddoedd drwy niwtraleiddio’r asidau sy’n bresennol yn y pridd, cynyddu’r cymeriant nitrogen (N) a gweithgaredd microbaidd y pridd, yn ogystal â datgloi ffosfforws (P) a photasiwm (K) y pridd.
Mae treialon wedi dangos bod cynyddu pH y pridd i’r lefelau optimwm yn arwain at ostyngiad sylweddol yn yr allyriadau Ocsid Nitrus (N2O), gan gynyddu maint y glaswellt a chnydau eraill ar yr un pryd.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru (UAC) wedi mynegi ei siom am rai o’r cyfleoedd a gollwyd gyda Bil Amaethyddiaeth (Cymru), wrth iddo fynd drwy’r broses graffu olaf ond un ar Ddydd Mawrth 16 Mai.
Roedd cynrychiolwyr o UAC yn yr oriel i wylio Aelodau’r Senedd yn trafod gwelliannau a gyflwynwyd ar hyfywedd economaidd, cymorth i newydd-ddyfodiaid, ac effeithlonrwydd ynni.
Bydd y ddeddfwriaeth nodedig hon yn darparu’r fframwaith ar gyfer cymorth amaethyddol yn y dyfodol yng Nghymru, a dyma’r tro cyntaf i Gymru ddeddfu yn y ffordd yma. Ers cyflwyno’r Bil, mae UAC wedi dadlau bod peidio â chynnwys hyfywedd economaidd busnesau amaethyddol a ffermydd teuluol yn yr amcanion Rheoli Tir yn Gynaliadwy yn bryder mawr.
Mae UAC wedi gweithio’n galed i sicrhau bod busnesau amaethyddol yn cael cydnabyddiaeth am eu cyfraniad i’r economi leol, ac mae hyn wedi arwain at nifer o newidiadau positif i’r Bil. Fodd bynnag, mae UAC wedi galw’n gyson am gynnwys amcan economaidd i sicrhau bod yna ddyfodol i fusnesau fferm, neu fel arall ni fydd modd gwireddu dyheadau amgylcheddol, cymdeithasol a diwylliannol ehangach y Bil.
Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi croesawu lansiad y prosiect ‘Gwaredu Scab’, sy’n anelu at leihau nifer yr achosion o’r clafr ar draws Cymru, drwy gynnig cyllid i ganfod a thrin defaid sydd wedi’u heintio.
Mae Gwaredu Scab yn cael ei ariannu gan Lywodraeth Cymru, gyda £1.5 miliwn wedi’i glustnodi bob blwyddyn am o leiaf dwy flynedd. Mae’r prosiect, sy’n cael ei arwain gan Coleg Sir Gâr, yn cynnig gwasanaeth cyfan am ddim, o’r diagnosis i’r broses o drin y ddiadell gyfan.
Mae UAC wedi disgwyl yn eiddgar am lansiad y prosiect Gwaredu Scab ers y cyhoeddiad ynghylch ariannu prosiect o’r fath gan y Gweinidog Materion Gwledig yn Ionawr 2019.
Mae’r clafr yn glefyd hynod heintus sydd â goblygiadau sylweddol o ran lles, yn ogystal â goblygiadau economaidd i ffermydd a effeithir, a bydd lleihau nifer yr achosion o’r clefyd hwn yng Nghymru o fudd enfawr i’r diwydiant.
Achosir y clafr gan y gwiddonyn parasitig Psoroptes ovis ac mae’n trosglwyddo’n hawdd o un ddiadell i’r llall. Mae arwyddion clinigol o’r haint yn cynnwys ychydig, neu lawer o grafu a chosi, colli gwlân, briwiau ar y croen, colli pwysau ac, mewn achosion difrifol, marwolaeth. Fodd bynnag, nid yw’r arwyddion clinigol ynddyn nhw’u hunain yn ddigon i wneud diagnosis o’r clefyd, a gellir ond cadarnhau bod y clefyd yn bresennol drwy grafiadau croen neu brofion gwaed gwrthgyrff.
Y Comisiwn Ewropeaidd yn mabwysiadu mesurau eithriadol dros dro ar gyfer mewnforion o Wcráin
Mae’r Comisiwn Ewropeaidd wedi mabwysiadu mesurau eithriadol dros dro ar gyfer mewnforio 4 cynnyrch amaethyddol (gwenith, india-corn, had rêp a had blodau’r haul) sy’n tarddu o Wcráin ac yn cael eu hallforio i bum gwlad gyfagos.
Nod y Comisiwn yw lleihau’r tagfeydd logistaidd sy’n gysylltiedig â’r cynhyrchion hyn ym Mwlgaria, Hwngari, Gwlad Pwyl, Rwmania a Slofacia. Daeth y mesurau i rym ar 2 Mai a byddant yn para tan 5 Mehefin, ond mi all y mesurau hyn gael eu hymestyn tu hwnt i’r dyddiad hwn os bydd y sefyllfa’n parhau.
Gall allforion y 4 cynnyrch o Wcráin barhau i weddill yr UE. O ganlyniad i’r mesurau, mae Bwlgaria, Hwngari, Gwlad Pwyl a Slofacia wedi codi eu gwaharddiad ar wenith, india-corn, had rep a had blodau’r haul ac unrhyw gynhyrchion eraill sy’n dod o Wcráin.
Arwyddion addawol i sector cig eidion Cymru
Mae adroddiad a ryddhawyd gan Hybu Cig Cymru (HCC) wedi awgrymu bod yna reswm i gynhyrchwyr cig eidion yng Nghymru fod yn optimistaidd.
Roedd y pris cyfartalog yng Nghymru a Lloegr ar gyfer cig eidion yn £4.85 y cilogram ar ddiwedd mis Mawrth. Mae hyn 17% yn uwch na’r lefelau a welwyd yn 2022, a 33% yn uwch na’r cyfartaledd pum mlynedd ar gyfer yr adeg o’r flwyddyn.
Serch heriau sylweddol, megis mewnbynnau uwch a’r argyfwng costau byw, sydd wedi arwain at gynnydd o 54% yn y gyfran o gynhyrchion briwgig rhatach, mae’r rhagolygon ar gyfer y 12 mis nesaf yn addawol.
Cododd yr allforion cig eidion Cymreig 20% yn 2022 yn sgil y galw byd-eang am gig eidion. Mae’r adroddiad hwn yn disgwyl i’r galw hwn barhau yn y dyfodol agos.
Y Comisiwn Ewropeaidd yn cymeradwyo cynlluniau’r Iseldiroedd i brynu ffermydd da byw
Mae’r Comisiwn Ewropeaidd wedi cymeradwyo cynlluniau llywodraeth yr Iseldiroedd i ddefnyddio €1.47 biliwn i brynu ffermydd da byw er mwyn lleihau llygredd nitrogen.
Dywed y Comisiwn bod y cynllun yn un y gellir ei ganiatáu dan reolau cymorth gwladwriaethol. Mae’r glymblaid sy’n rheoli yn yr Iseldiroedd am leihau allyriadau, sef ocsid nitrogen ac amonia yn bennaf, o 50 y cant ar draws y wlad erbyn 2030.
Mae ffermwyr yr Iseldiroedd wedi bod yn cynnal protestiadau am y targedau lleihau allyriadau ers Hydref 2019. O ganlyniad, mi enillodd plaid wleidyddol sydd o blaid amaethyddiaeth etholiadau rhanbarthol yr Iseldiroedd ym mis Mawrth.
Cafodd prosiect, a elwir yn Gwaredu Scab, sy’n anelu at leihau nifer yr achosion o’r clafr ar draws Cymru,drwy gynnig grant ariannol i ganfod a thrin defaid sydd wedi’u heintio, ei lansio y mis hwn. Dyma’r rhaglen ‘profi a thrin’ genedlaethol gyntaf o’i bath.
Mae Gwaredu Scab yn cael ei ariannu gan Lywodraeth Cymru, gyda £1.5 miliwn wedi’i glustnodi bob blwyddyn am o leiaf dwy flynedd. Mae’r prosiect, sy’n cael ei arwain gan Coleg Sir Gâr, yn cynnig gwasanaeth cyfan am ddim, o’r diagnosis i’r broses o drin y ddiadell gyfan.
Mae’r clafr yn glefyd hynod heintus a achosir gan y gwiddonyn parasitig Psoroptes ovis ac mae’n trosglwyddo’n hawdd o un ddiadell i’r llall. Mae arwyddion clinigol o’r haint yn cynnwys ychydig, neu lawer o grafu a chosi, colli gwlân, briwiau ar y croen, colli pwysau ac, mewn achosion difrifol, marwolaeth. Fodd bynnag, nid yw’r arwyddion clinigol ynddyn nhw’u hunain yn ddigon i wneud diagnosis o’r clefyd, a gellir ond cadarnhau bod y clefyd yn bresennol drwy grafiadau croen neu brofion gwaed gwrthgyrff.
Mae ffermwyr yn cael eu rhybuddio am y perygl posib o geffylau’n cael eu gwenwyno gan hadau ac eginblanhigion y goeden fasarn (Acer pseudolatanus) yn dilyn cnwd helaeth o hadau masarn yr hydref diwethaf.
Mae hadau’r goeden fasarn yn cynnwys tocsin a elwir yn Hypoglycin A, ac mae crynodiadau uchel ohono’n aros yn yr eginblanhigion a’r glasbrennau. Os bydd ceffylau’n eu bwyta mi all fod yn farwol, gan arwain at niweidio’r cyhyrau, cyflwr a elwir yn myopathi annodweddiadol. Er bod ceffylau’n hynod o sensitif i’r tocsin, mae tystiolaeth yn awgrymu bod gan anifeiliaid cnoi cil ymwrthedd iddo.
Mae Cymdeithas Milfeddygon Ceffylau Prydain (BEVA), sy’n cynrychioli milfeddygon ceffylau ledled y DU, yn rhybuddio ffermwyr felly am y peryglon ychwanegol eleni o dorri gwair o gaeau sydd wedi’u halogi ag eginblanhigion a glasbrennau masarn.
Mae Cyfoeth Naturiol Cymru’n ymgynghori ar hyn o bryd ar gyflwyno system drwyddedu ar gyfer rhyddhau ffesantod a phetris coesgoch yng Nghymru.
Mae niferoedd sylweddol o adar hela anfrodorol, yn arbennig ffesantod a phetris coesgoch yn cael eu rhyddhau yng Nghymru bob blwyddyn. O fewn ffiniau Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig (SoDdGA) mae angen caniatâd i ryddhau fel arfer. Fodd bynnag, ar hyn o bryd does fawr ddim rheoleiddio y tu allan i safleoedd gwarchodedig.
Mae’r ymgynghoriad yn cynnig bod rhyddhau adar hela 500m neu fwy o ardal SoDdGA sensitif, neu safle a ddiogelir dan gyfraith Ewrop, gan ddilyn arfer da cymeradwy, yn cael ei ganiatáu dan delerau trwydded gyffredinol. Mae trwydded gyffredinol yn drwydded a gyhoeddir ar wefan Cyfoeth Naturiol Cymru ac mae ar gael i unrhyw un ei defnyddio, cyn belled â’u bod yn cydymffurfio â’i thelerau ac amodau.
