[caption id="attachment_6762" align="alignleft" width="300"] : (chwith i dde) Aelod UAC Richard Parry o Gwindy, Llecheiddior; Llywydd UAC Glyn Roberts; Swyddog Gweithredol Sirol, cangen Caernarfon o UAC Gwynedd Watkin; Swyddog Gweithredol Sirol, cangen Meirionnydd o UAC, Huw Jones; Aelod UAC Arfon Hughes; Aelod UAC Gwilym Evans; Swyddog Gweithredol Sirol, cangen Sir Drefaldwyn o UAC Emyr Wyn Davies a chynrychiolydd Gwent ar Gyngor yr Undeb Elwyn Probert.[/caption]

177 milltir, 9 diwrnod a £2000 - dyna i chi her ar gyfer tîm Undeb Amaethwyr Cymru a gerddodd llwybr Clawdd Offa yn ddiweddar er budd Sefydliad Prydeinig y Galon Cymru.

Bu’r criw o Gaernarfon, yn cynnwys Gwynedd Watkin, Swyddog Gweithredol Sirol, cangen Caernarfon o UAC, Gwilym Evans o Gelli, Prenteg ger Tremadog ac Arfon Hughes o Baich-y-B?g, Cwm Ystradllyn, Garndolbenmaen yn cerdded yr holl lwybr gan ddechrau ar ddydd Sadwrn Gorffennaf 23 ac yn cwblhau’r her mewn 9 diwrnod.  Ymunodd Richard Parry, Gwindy, Llecheiddior, Garndolbenmaen gyda nhw ar y diwrnod cyntaf.

Gorffennwyd y daith lafurus o ddringo llethrau serth, bothellau a chyrff tost gan y gr?p cyfan ar ddydd Sul Gorffennaf 31, a oedd hefyd yn cynnwys Huw Jones, Swyddog Gweithredol Sirol, cangen Meirionnydd o UAC ac Emyr Wyn Davies, Swyddog Gweithredol Sirol, cangen Trefaldwyn o UAC.

Dechreuodd Huw ac Emyr ar y daith ar ddydd Gwener Mehefin 17 ym Mhrestatyn gan gwblhau 52 milltir yn y cymal cyntaf ac yna ail gychwyn ar y llwybr cenedlaethol, sy’n dyddio nôl i’r wythfed ganrif, ar ddydd Llun Gorffennaf 25, ac yna cerdded gweddill y daith gyda’r criw o Gaernarfon.  Cwblhaodd y ddau'r daith mewn 10 diwrnod a hanner.

Agorwyd y llwybr yn haf 1971, ac mae’n cysylltu Clogwyni Sedbury ger Cas-gwent ar lannau  Aber Afon Hafren gyda thref glan môr Prestatyn ar lannau môr Iwerddon.

Mae’r llwybr yn croesi wyth sir wahanol ac yn croesi’r ffin rhwng Cymru a Lloegr dros 20 o weithiau.

Mae’r llwybr Clawdd Offa’n chwilota drwy’r Gororau tawel ac yn mynd trwy Parc Cenedlaethol Bannau Brycheiniog ar gymal godidog Hatterrall Ridge.

Hefyd, mae’n cysylltu tair Ardal o Harddwch Naturiol Eithriadol sef Dyffryn Gwy, Bryniau Sir Amwythig a Bryniau Clwyd/Dyffryn Dyfrdwy.

Arweinydd tîm Caernarfon ar y daith oedd Gwynedd Watkin sydd wedi cwblhau Llwybr yr Inca ym Mheriw llynedd.  “Rwyf am ddiolch o galon i bawb sydd wedi cefnogi ein hymgais ar hyd y daith.  Ni fedrai wedi bod yn bosib heb eich cymorth” dywedodd.

“Roedd yn dipyn o her, a gair bach o gyngor i unrhyw un sy’n meddwl dilyn ôl ein traed, gwnewch yn si?r bod digon o sanau cerdded gyda chi.  Mae’n hanfodol ar gyfer taith gerdded mor llafurus.  Mae’n bosib bod y 177 milltir yma yn anoddach na Llwybr yr Inca ym Mheriw llynedd.”

[caption id="attachment_6765" align="alignright" width="300"] (o’r chwith i’r dde) – Gwilym Evans, Huw Jones, Arfon Hughes, Gwynedd Watkin ac Emyr Wyn Davies[/caption]

Dymuna UAC ddiolch yn arbennig i’r bobl hynny sydd wedi cefnogi’r cerddwyr yn eu hymgais, ni fyddai’r daith yma wedi bod mor llwyddiannus heb eu help nhw.

Cynigwyd lloches dros nos mewn carafanau a brecwastau gan Lywydd cangen Sir Ddinbych o UAC Tim a’i wraig Fiona Faire ym Mhlas Bedw, Pentrecelyn, Ruthun; Tom a Lynne Hughes a’r teulu, Caeau Gwynion, Y Waun; Gweithredwr Cyfrif Gwasanaethau Yswiriant FUW, Gogledd Sir Drefaldwyn, Kay Williams, T? Nant, Sarn Wen, Four Crosses, Llanymynech a’i phartner  Dai; Cadeirydd cangen Sir Drefaldwyn o UAC Mark a Helen Williams o Pen y Derw, Ffordun, Y Trallwng; Ivor a Ros Price o Travley, Llowes, Y Gelli; Idris a Gwen Jones o Wyliau Fferm Pen-y-Dre, Llanfihangel Crucornau, Y Fenni a Chris a Jill Lewis o Trevine, Llandeilo Gresynni, Y Fenni.

“Hoffwn ddiolch hefyd i Justin, Helen ac Ieuan Rees o’r George & Dragon Inn, Trefyclo a gynigodd gwely a brecwast am ddim i’r 5 ohonom ar y nos Fercher, ac roedd yna frecwast bendigedig wedi cael ei baratoi ar ein cyfer ar y bore dydd Iau,” ychwanegodd Gwynedd.

Bu Kath Shaw, Blaenhow, Llandeilo Graban, Llanfair-ym-muallt sy’n Llywydd Sir Brycheiniog a Maesyfed ac yn gynorthwyydd gweinyddol rhan amser yn allweddol wrth gynnig cludo’r bagiau.  Hefyd bu Elwyn Probert o Fferm Pant, Llanfihangel Ystum Llewern, Trefynwy yn hynod o amyneddgar wrth gwrdd â’r tîm a’i gyrru nhw yn nol ac ymlaen o lwybr Clawdd Offa o’r wahanol leoliadau ar gyfer treulio’r nos.

Mae Huw ac Emyr am ddiolch hefyd i Richard Joyce, Fferm Woodville, Woodbrook, Trefyclo a John ac Alwenna Price o Glawddnewydd, Rhuthun am eu cymorth caredig.

Wrth son am ei brofiad, dywedodd Huw Jones: “Fy hoff ddarn o’r her yma oedd cerdded dros Foel Fammau a dros Y Mynyddoedd Duon, o’r Gelli i Bandy.  Roedd y golygfeydd yn hyfryd ac roeddem yn hynod o lwcus gyda’r tywydd.

“Y cyngor fuaswn i yn ei roi i unrhyw un sy’n bwriadu cerdded y llwybr yw cymryd mwy o amser i’w gerdded.  Ein her ni oedd cerdded y llwybr mor gloi a phosib ar gyfer yr elusen, ond petai amser gyda chi, i eistedd lawr a mwynhau’r golygfeydd godidog a’r lleoedd o ddiddordeb hanesyddol, a chael sgwrs gyda’r bobl chi’n cwrdd ar hyd y daith.”

“Mae hon wedi bod yn her wych ac yn werth yr ymdrech,” dywedodd Emyr Wyn Davies.

[caption id="attachment_6763" align="alignleft" width="300"] Emyr a Huw hanner ffordd drwy’r daith ar gyrion Trefyclo[/caption]

“Oeddech chi’n gwybod petai chi’n cerdded yr holl lwybr o’r gogledd i’r de, mae oddeutu 28,000 troedfedd i’w ddringo, sy’n cyfateb i uchder Everest?

“Fy hoff ddarn i oedd cerdded o Drefyclo i Geintun.  Golygfeydd hyfryd ar ddiwrnod heulog braf.  Roedd yr holl daith yn brofiad bythgofiadwy - i weld Cymru ar ei hyd, ac yn gwybod bod yr holl ddiwrnodau poenus yn werth chweil ar gyfer yr elusen,” ychwanegodd.

Mae’r pump am ddiolch i bawb sydd eisoes wedi eu noddi nhw’n hael, ac mae modd noddi’r tîm am eu hymdrechion hyd nes diwedd mis Medi wrth anfon siec i’r swyddfa sir briodol neu drwy noddi ar-lein drwy gyfrwng JustGiving - <http://www.justgiving.com/FUW-UACtaithClawddOffasDyketrek>

Dywedodd Paul Davies, Pennaeth Codi Arian Cymru a Gogledd Iwerddon Sefydliad y Galon Prydeinig: “Diolch i gefnogaeth a haelioni sefydliadau fel UAC, mae Sefydliad y Galon Prydeinig yn medru brwydro dros bob calon yng Nghymru.  Yn ddyddiol, mae 375,000 o bobl yng Nghymru yn ymladd yn erbyn clefyd y galon a phroblemau tebyg arall.  Mae cefnogaeth UAC yn galluogi Sefydliad y Galon Prydeinig i fuddsoddi mewn ymchwil meddygol i achub bywyd yng Nghymru, ac o wneud hyn, mae modd newid bywyd miliynau o bobl ar draws y DU ac yn fyd-eang.  Ni fyddai hyn yn bosib heb gymorth UAC ac eraill.  Mae popeth rydym yn ei wneud yn lleihau’r difrod mae clefyd y galon yn ei achosi yn ein cymunedau.”

[caption id="attachment_6738" align="alignleft" width="300"] Llywydd UAC Glyn Roberts (chwith) yn llongyfarch Medwyn Evans ar ennill Treialon C?n Defaid Cenedlaethol Cymru ar Fferm Tyfos.[/caption]

Beth sy’n gwneud ci defaid llwyddiannus mewn Treialon C?n Defaid?  Y sylw i fanylder, bod yn graff, hyblyg, peidio â chynhyrfu?  Arddangoswyd yr holl sgiliau yma yn Nhreialon C?n Defaid Cenedlaethol Cymru a gynhaliwyd ar ddiwedd mis Gorffennaf a gwelwyd gr?p arbennig o bobl a’i c?n yn ennill lle yn y tîm cenedlaethol.

Yn ogystal â’r sgiliau uchod, mae angen meistrolaeth dda, perthynas dda rhwng y ci a’r trafodwr, a dealltwriaeth o ymddygiad y defaid a’r c?n wrth gwrs.

Cynhaliwyd Treialon C?n Defaid Cenedlaethol Cymru yn Nhyfos, Corwen, sef cartref y teulu Williams ers dros 100 mlynedd.

Rhedwyd dros 150 o g?n dros y cwrs yn ystod tri diwrnod o dreialon, gyda’r nod o sicrhau lle yn y tîm cenedlaethol i gynrychioli eu gwlad yn Nhreialon Rhyngwladol blynyddol y Gymdeithas.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru yn noddwyr balch o’r siacedi swyddogol y bydd y tîm yn eu gwisgo yn ystod y Treialon C?n Defaid Rhyngwladol, sydd i’w cynnal ar Fferm Sandilands, Tywyn, Gwynedd rhwng Medi 9 a 11.

Cafodd y siacedi eu cyflwyno i’r tîm Cymreig newydd ar ddiwedd y Treialon Cenedlaethol ar ddydd Sadwrn Gorffennaf 30 gan Lywydd UAC Glyn Roberts.

Enillodd Medwyn Evans gyda Mac; Kelvin Broad gyda Kinloch Levi; Medwyn Evans gyda Meg; Alan Jones gyda Spot; Sophie Holt gyda Hybeck Blake; Richard Millichap gyda Sweep; Kevin Evans gyda Kemi Ross; Ll?r Evans gyda Zac; Alwyn Williams gyda Max; Gethin Jones gyda Maddie;  Glyn Jones gyda Roy; Aled Owen gyda Llangwm Cap; Ross Games gyda Roy; Richard Millichap gyda Don; Kevin Evans gyda Preseli Ci, le yn nhîm Cymru gyda Angie Driscoll a Kinloch Pippi wrth gefn.

Mae gan bob tîm cenedlaethol le ar gyfer 15 cystadleuydd ac un wrth gefn, felly roedd y gystadleuaeth yn frwd.

“Bydd 15 aelod mewn tîm yn cynrychioli pob un o’r pedwar gwlad ac yn cystadlu yn y Treialon Rhyngwladol.  Bydd y 15 cystadleuydd gorau o’r holl wledydd yn ail-redeg ar y diwrnod diwethaf am y Brif Bencampwriaeth i ddewis y Pencampwr Rhyngwladol,” dywedodd Llywydd UAC Glyn Roberts.

Bu Eryl Roberts, Swyddog Datblygu Cyswllt Ffermio ym Meirionnydd sydd wedi bod yn gysylltiedig â threialon c?n defaid ers dros 30 mlynedd ac yn un o’r ddau feirniad yn y Treialon Cenedlaethol yn sôn wrthym yngl?n â beth sy’n gwahaniaethu tîm Cymru o’r cystadleuwyr arall.

Dywedodd: “Mae gan dîm Cymru bopeth sydd ei angen i lwyddo.  Mae gan drafodwyr a ch?n tîm Cymru y gallu, profiad a llawer mwy.

“Wrth gwrs bydd yna nifer o sialensiau i’w goresgyn er mwyn sicrhau mai Cymru fydd yn ennill yn y Rhyngwladol.“

Mae’r cwrs Treialon C?n Defaid Rhyngwladol yn Nhywyn yn un heriol tu hwnt esbonia Eryl.

“Gyda chymaint o dir i’w drin, bydd rhaid bod gan y c?n y gallu i fynd yn syth at y defaid yn hytrach na dibynnu ar ffiniau’r caeau.

“Bydd y pellter yn her, ac mae’r tywydd, wrth gwrs, yn chwarae rhan yn safon y rhedeg.  Gall tywydd gwael gael effaith enfawr ar bellter maith.  Mae gan ddefaid Mynydd Cymreig gymeriad pendant.

Mae rhwystrau a chymhlethdodau yn perthyn i dreialon c?n defaid.  Heblaw am y tywydd, mae yna nifer o sialensiau sydd tu hwnt i’ch rheolaeth.  Ni ellid rhagweld ymddygiad digymell y defaid ymhlith pethau arall.  Mae elfen o lwc yn bwysig iawn hefyd wrth gwrs!”

Yn 2015, Aled Owen o Gorwen, ac aelod o UAC enillodd y Treialon C?n Defaid Cenedlaethol  ac yna aeth ymlaen i fod yn Brif Bencampwr ym Moffat, Dumfries.

Eleni, Medwyn Evans a’i gi Mac enillodd Treialon C?n Defaid Cenedlaethol Cymru, a hynny’n sicrhau lle iddo fel capten tîm Cymru yn y Treialon Rhyngwladol.

[caption id="attachment_6739" align="alignleft" width="300"] : Medwyn Evans fydd yn arwain tîm Cymru yn y Treialon C?n Defaid Rhyngwladol – UAC sydd wedi noddi siacedi’r tîm.[/caption]

Mae gan Eryl bob ffydd ym Medwyn fel capten, gan ddweud: “Mae Medwyn wedi bod yn gapten tîm Cymru lawer tro o’r blaen ac mae ganddo gyfoeth o brofiad wrth drin defaid Mynydd Cymreig ar Ystâd y Nannau, ac felly mae’n hen gyfarwydd â’r sialensiau sydd i ddod.

“Mae ganddo dîm o drafodwr profiadol a chraff a fydd yn ceisio eu gorau yn y cystadlaethau unigol yn ogystal â fel rhan o dîm Cymru.

Dechreuodd Medwyn Evans gystadlu yn y treialon lleol yn 17 mlwydd oed, ond ni aeth ati i gystadlu o ddifri tan 1995.  Wrth edrych ymlaen at y treialon rhyngwladol dywedodd: “ Yr her fwyaf i fi fydd cael y c?n tu ôl i’r defaid cyn iddynt fynd allan yn rhy lydan wrth gymhwyso.  Dylai gweithio gyda defaid Cymreig ysgafnach fod o fantais, felly croeswch eich bysedd i ni erbyn mis Medi.”

Felly sut mae capten tîm Cymru yn mynd i baratoi ei hun ar gyfer yr her nesaf?

“Os bydd amser yn caniatáu, rwyf am yrru’r c?n allan ar ddarnau eang o dir gyda defaid arall ynghanol y darn, ond nid wyf wedi gorffen y cynhaeaf na’r cneifio eto,” ychwanegodd.

Wrth roi darn o gyngor i’r genhedlaeth nesaf o bencampwyr treialon c?n defaid, dywedodd Medwyn: “I fod yn gallu trafod ci yn dda, mae’n rhaid medru ei hyfforddi hefyd a medru rhagweld symudiad nesaf y ddafad.  Mae rhaid i chi wylio’n ofalus sut mae’r trafodwr gorau yn trin eu c?n ac amseru eu gorchmynion.”

Bu Llywydd UAC Glyn Roberts yn y Treialon C?n Defaid Cenedlaethol a dywedodd: “Cawsom dri diwrnod tu hwnt o lwyddiannus yn Nhyfos.  Roedd y gystadleuaeth yn ddwys ac mae’n rhaid i fi longyfarch pawb sydd wedi ennill lle yn nhîm Cymru.

“Arwyddair tîm pêl-droed Cymru oedd “Gorau Chwarae Cyd Chwarae” a petai ni’n mabwysiadu’r un meddylfryd, yn enwedig wrth edrych ar safon ein tîm a pha mor dda y maent yn gweithio gyda'u c?n, nid oes gennyf unrhyw amheuaeth y byddant yn gwneud yn dda ym mis Medi , ac rwy'n dymuno'r gorau iddynt. "

Mae astudiaeth arloesol sy’n cymharu defnydd tir yng Nghymru yn y 1840au ag arferion heddiw’n awgrymu cwymp sylweddol yn y defnydd amaethyddol, yn enwedig y defnydd o dir âr, a hynny hyd yn oed yn rhanbarthau mwyaf mynyddig Cymru.

"Mae crynodeb o'r cymariaethau cychwynnol rhwng defnydd tir yng Nghymru yn y 1840au a 2015 yn yr ardaloedd y tu allan i'r Ardal Lai Ffafriol (ALFf), Ardal dan Anfantais (DA) ac Ardal dan Anfantais Fawr (AAF)" yn crynhoi’r canfyddiadau cychwynnol o astudiaeth a gyd-ariannwyd gan Undeb Amaethwyr Cymru.

Mae'r astudiaeth yn cymharu defnydd tir amaethyddol mewn chwe plwyf Cymreig, fel y cofnodwyd yng nghofnodion y degwm yn y 1840au ac yna’n ddigidol drwy'r prosiect Cynefin, sy’n cael ei ariannu gan y Loteri Treftadaeth, gyda gwybodaeth anghysbys cyfatebol a gofnodwyd ar y System Integredig Gweinyddu Rheoli (IACS) 2015 - cofnodion sydd angen eu diweddaru yn flynyddol gan ffermwyr o dan reolau'r Polisi Amaethyddol Cyffredin.

Dywedodd Rheolwr Prosiect Cynefin Einion Gruffudd: "Mae yna debygrwydd trawiadol rhwng y wybodaeth a gofnodir yn y cofnodion degwm oddeutu 175 mlynedd yn ôl a’r wybodaeth a gofnodir yn flynyddol gan ffermwyr ar y system IACS.  Mae'r ddau yn cael eu cysylltu trwy’r mapiau manwl ac yn cynnwys rhifau caeau, ardaloedd caeau a defnydd tir yn ogystal â gwybodaeth debyg.

"Mae yna fyddin o dros 900 o wirfoddolwyr yn trawsgrifio a digideiddio’r mapiau degwm drwy'r wefan cynefin.wales, sy'n golygu bod hi’n bosib cymharu gyda gwybodaeth a ddetholwyd o'r gronfa ddata IACS modern a hynny drwy glicio botwm."

Mae'r cymariaethau cyntaf rhwng ardaloedd a chofnodwyd fel tir âr; dolydd a phorfeydd; a choetiroedd mewn chwe phlwyf ledled Cymru - cyfanswm arwynebol o 34 milltir sgwâr (88km²); dau blwyf o ardaloedd y tu allan Ardal Lai Ffafriol (ALFf), Ardal dan Anfantais (DA) ac Ardal dan Anfantais Fawr (AAF).

Mae'r gymhariaeth yn awgrymu bod gostyngiad yng nghyfran y tir wedi'i neilltuo ar gyfer y tri prif ddefnydd o dir wrth 20%, o 74% yn yr 1840au, i 59% yn 2015, gyda'r gostyngiad mwyaf yn yr Ardaloedd dan Anfantais Fawr (AAF), lawr o 65% i 42% . Mae'r gostyngiad ar ei hisaf yn yr Ardaloedd dan Anfantais (DA) - lawr o 82% yn yr 1840au i 76% yn 2015.

Mae’r gostyngiadau amlwg i’w gweld yn yr ardaloedd sydd wedi cael eu neilltuo ar gyfer cnydau ers yr 1840au ym mhob categori tir; gostyngiad cyffredinol o 85% ar gyfer pob ardal (o 2561ha yn yr 1840au i 385ha yn 2015), a gostyngiad o 80% (o 573ha i 114ha), 82% (o 1427ha i 261ha) a 98% (o 561ha i 9HA ) ar gyfer ardaloedd y tu allan i'r Ardal Lai Ffafriol (ALFf), Ardal dan Anfantais (DA) ac Ardal dan Anfantais Fawr (AAF) yn y drefn honno.

Gwelwyd bod cyfanswm arwynebedd coetiroedd fferm ar gyfer pob categori o dir wedi cynyddu'n sylweddol o 56% (o 264ha yn yr 1840au i 415ha yn 2015), sef cynnydd o 76% (o 77ha i 136ha), 0% (115ha - dim newid) a 123% (o 71ha i 159ha) ar gyfer ardaloedd y tu allan i'r Ardal Lai Ffafriol (ALFf), Ardal dan Anfantais (DA) ac Ardal dan Anfantais Fawr (AAF) yn y drefn honno.

Dywedodd pennaeth polisi UAC, a chyd awdur yr adroddiad Nick Fenwick "Mae'r rhain yn ganfyddiadau rhagarweiniol yn ymwneud â chwe plwyf yn unig, ac mae llawer mwy o waith i'w wneud o ran dehongli a dadansoddi'r wybodaeth.

"Fodd bynnag, mae’r canlyniadau yn ymddangos fel bod nhw’n cadarnhau’r patrymau sy’n hysbys i ni’n barod o ran y newidiadau yn y defnydd o dir o fewn gwahanol ardaloedd, ac yn awgrymu bod maint y newidiadau hynny yn llym, yn enwedig o ran y gostyngiad yn nhrin y tir."

Dywedodd y dylai’r rhai hynny sy’n ystyried ac o blaid newidiadau i ddefnydd tir, yn enwedig ar gyfer dibenion amgylcheddol gymryd y canlyniadau mewn i ystyriaeth.

"Er bod y cymariaethau hyn dros gyfnod o tua 175 mlynedd, mae llawer o'r newidiadau mwyaf arwyddocaol, megis rhoi'r gorau i gynhyrchu cnydau âr a phlannu coedwigoedd helaeth, wedi digwydd dros y ganrif ddiwethaf, ac yn enwedig ar ôl yr Ail Ryfel Byd.

"Yn ein profiad ni, mae llawer o'r cyfyngiadau a roddir ar ffermwyr am resymau amgylcheddol wedi eu cyflwyno gydag ychydig neu ddim cyfeiriad at ddefnydd tir hanesyddol, tra bod rhai yn ymddangos i fod yn seiliedig ar ragdybiaethau anghywir yngl?n â ffermio yn hytrach na thystiolaeth.

Mewn nifer o achosion, mae’r cyfyngiadau yn seiliedig ar fapiau cynefin anghywir sy'n ddim yn adlewyrchu’r tir go iawn, a does neb wedi trafferthu gofyn i'r teuluoedd sydd wedi bod yn ffermio'r tir ers canrifoedd ynglyn a’u harferion ffermio ac o bosib bod y patrymau pori wedi newid."

Dywedodd Mr Fenwick, er bod manteision mawr wedi deillio o reolaeth amgylcheddol mewn rhai ardaloedd, mae’r cyfyngiadau mewn ardaloedd arall, yn enwedig lle nad oes da byw bellach yn pori wedi achosi difrod enfawr.

"Mae'r wybodaeth a ddigidwyd drwy'r prosiect Cynefin yn amhrisiadwy o ran sefydlu llinell sylfaenol ar gyfer mesur ar raddfa fawr sut mae’r amgylchedd a defnydd tir wedi newid dros y blynyddoedd.

"Bydd hefyd yn helpu i ddarparu darlun mwy clir o ran a yw'n briodol a hefyd o bosib yn niweidiol i'r amgylchedd i gosbi pobl am aredig caeau roedd eu cyndeidiau wedi aredig fel mater o drefn ac yn tyfu cnydau âr o'r 1840au trwyddo i'r 1950au," ychwanegodd.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru yn edrych ymlaen at wythnos brysur yn hyrwyddo #AmaethamByth yn yr Eisteddfod Genedlaethol, ger Y Fenni eleni (Gorffennaf 30-Awst 6).

“Bydd cyfle i bobl sy’n ymweld â stondin UAC ddysgu mwy pam bod #AmaethamByth o bwys i’n economi wledig a’r ffordd wledig Gymreig o fyw wrth gwrs.  Bydd croeso cynnes yn disgwyl pawb sy’n mynychu’r Eisteddfod Genedlaethol ac rwy’n gobeithio gweld nifer o’n haelodau ar ein stondin”, dywedodd Swyddog Gweithredol Sirol UAC Gwent Glyn Davies.

Yn dilyn llwyddiant y Sioe Frenhinol, mae UAC yn annog ymwelwyr drwy gydol wythnos yr Eisteddfod i nodi eu pryderon, syniadau a sylwadau ar ddyfodol amaethyddiaeth yn dilyn canlyniad refferendwm yr UE a’u postio mewn blwch postio amaethyddol.

Dydd Llun (Awst 1), bydd UAC yn croesawu cerddwyr UAC sydd, ar ran yr undeb, wedi cerdded 177 milltir o Lwybr Clawdd Offa mewn ymgais i godi arian ar gyfer Sefydliad y Galon Prydeinig Cymru.

Hefyd, bydd UAC yn ymuno gyda dathliadau ‘Calan Awst Calan Oen’ Hybu Cig Cymru (HCC).

Bydd adfywio’r hen draddodiad Celtaidd yn nodi dechrau ymgyrch farchnata newydd ar gyfer Cig Oen Cymru ym marchnad y DU.  Bydd ymgyrch haf a hydref 2016 ar gyfer PGI Cig Oen Cymru, sy’n cael ei threfnu gan HCC yn digwydd ar draws nifer o gyfryngau gwahanol.

Fel rhan o’r ymgyrch bydd cogyddion ac ysgrifenwyr bwyd yn llysgenhadon.  Bydd llyfrynnau newydd ar gael yn cynnwys rysetiau cig oen hawdd a hafaidd a bydd cystadlaethau i ddefnyddwyr. Yn ogystal â hynny, bydd Awst 1 yn cael ei adnabod fel ‘Calan Awst Calan Oen’, i gyd-fynd â dechrau’r cyfnod pan fydd cig oen y tymor newydd ar gael yn helaeth.

Y rheswm dros ddathlu Cig Oen Cymru ar ddechrau mis Awst yw defnyddio hen draddodiad o wledda ar draws Ewrop i nodi diwrnod cyntaf y cynhaeaf - fe’i adnabyddir fel Calan Awst, Lammas neu Lughnasadh.

Bydd y diwrnod yn dechrau gyda sawl gweithgaredd marchnata, a fydd yn cynnwys nifer o arddangosfeydd a sesiynau blasu fydd yn cael eu cynnal mewn archfarchnadoedd yn ystod Awst, ac yn ategu ymdrechion marchnata HCC yn y DU ac yn y marchnadoedd allforio gydol y flwyddyn.

“Yn ystod y prynhawn, bydd ymwelwyr stondin yr undeb yn medru blasu prydiau o gig oen wedi cael eu paratoi gan HCC, ac edrychwn ymlaen at weld y llyfrynnau ryseitiau cig oen ac eidion Cymreig”, ychwanegodd Glyn Davies.

Bydd UAC yn croesawu Gr?p Twristiaeth Y Fenni ar y dydd Mercher (Awst 3) ac ar y dydd Iau (Awst 4) bydd yr undeb yn croesawu Comisiynydd Heddlu a Throseddu a chydlynydd Gwarchod Fferm Gwent, Jeff Cuthbert.

‘Yr iaith Gymraeg mewn Amaethyddiaeth” fydd thema dydd Gwener (Awst 5) gan fydd Comisiynydd y Gymraeg Meri Huws yn siarad â Brian Jones, perchennog Bwydydd Castell Howell am bwysigrwydd ac effaith yr iaith ar y cwmni a’i chwsmeriaid.

Yn siarad cyn yr Eisteddfod Genedlaethol, dywedodd Rheolwr Gyfarwyddwr UAC Alan Davies: “Pan fyddwn yn sôn am ein heconomi wledig ac fel rhan o hynny, bywyd gwledig wrth gwrs,  ni ellir anwybyddu rhan bwysig yr iaith Gymraeg.

Os ydych chi am arwydd clir o bwysigrwydd diwylliannol ffermio, ystyriwch hyn: yng Ngheredigion, mae llai na 50 y cant o'r boblogaeth bellach yn siarad Cymraeg. Ond o fewn y gymuned amaethyddol mae'r ganran yn agos at 100 y cant.

"Gyda hyn mewn golwg, dylai pob myfyriwr addysg bellach Cymraeg eu hiaith o ardaloedd gwledig Cymru, ac mewn gwirionedd bob person ifanc, gael y cyfle i ddychwelyd i swyddi a chartrefi yn eu cymunedau eu hunain er mwyn helpu i warchod yr iaith ond hefyd i roi cyfle iddynt gyfrannu at ein heconomi wledig.

"Mae'n rhaid gwneud pob ymdrech i annog pobl ifanc i siarad Cymraeg ac i roi digon o gyfle iddynt ddefnyddio’r iaith yn y gweithle."

Mae UAC hefyd yn dweud y dylid annog aelodau h?n o weithlu unrhyw sefydliad i un ai ddysgu’r iaith neu wella ei sgiliau Cymraeg.

“Rydym bob amser yn awyddus i bwysleisio pwysigrwydd sefydliadau, megis ni sy’n gweithredu yn y Gymraeg ac sy’n cynnig gwasanaeth Cymraeg ac yn sicrhau bod Cymry Cymraeg ifanc yn cael eu cyflogi yn yr ardal leol.

“Mae’n rhaid i ni gydnabod bod y patrymau ieithyddol yn newid, ond mae’n rhaid i economi gadarn Gymreig gael ei chefnogi gan ein hiaith, er mwyn sicrhau ein hunaniaeth Gymreig,” dywedodd Alan Davies.

“Felly, nid ffermio yn unig sy’n cael sylw ar ein stondin, mae angen cydnabod pwysigrwydd amaethyddiaeth yn ehangach, boed hynny gyda’r gadwyn gyflenwi, sut mae arian yn cylchredeg o fewn yr economi leol, lle mae pobl yn goroesi, lle mae gwneud elw, cymunedau’n cael eu cadw a’n diwylliant yn parhau i fynnu,” ychwanegodd.

Mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi anrhydeddu cyn Llywydd UAC Emyr Jones gyda gwobr fewnol yr Undeb am wasanaethau i amaethyddiaeth er mwyn ddiolch iddo am ei gyfraniad i’r diwydiant.

Ymddiswyddodd Mr Jones fel Llywydd UAC yn dilyn 15 mlynedd o wasanaeth ffyddlon ar lefel cenedlaethol i’r sefydliad ym mis Mehefin 2015.

Bu’n Gadeirydd cangen Sir Feirionnydd o 1998 i 2000 ac yna cael ei ethol i gynrychioli Gogledd Cymru ar bwyllgor cyllid a threfn ganolog yr Undeb.

Cafodd ei ethol yn Is Lywydd cenedlaethol yn 2002, yn Ddirprwy Lywydd yn 2003 ac yn Llywydd yn 2011.

Wrth gyflwyno’r wobr yn ystod derbyniad Llywydd UAC ar nos Fercher Sioe Frenhinol Cymru (Gorffennaf 20), dywedodd Glyn Roberts, Llywydd presennol yr Undeb: “Diolchaf o waelod calon i Emyr am bopeth mae wedi ei wneud ar gyfer UAC, y diwydiant amaethyddol a economi Cymru.  Rydym yn ddyledus i’n cyn Lywydd am ei arweinyddiaeth ac am bopeth mae wedi ei gyfrannu dros y blynyddoedd.”

Mae Mr Jones yn briod gyda thri o blant a pedwar o wyrion.  Yn Gymro Cymraeg, cafodd ei eni a’i fagi ar y fferm deuluol Rhiwaedog, Rhosygwaliau, ger y Bala.

Mae’r fferm yn ymestyn i 360 erw, gyda 400 erw o dir ychwanegol ar rent.  Mae’n magu buches o wartheg sugno du Cymreig pur a 1,700 o ddefaid magu.

Mae Emyr Jones yn aelod blaenllaw o sawl sefydliad, yn flaenor yn ei gapel lleol ac yn gyfarwyddwr Sioe Sir Feirionnydd.  Mae hefyd yn Lywydd Sioe Sir Feirionnydd eleni.

Cafodd ei gyfraniad i amaethyddiaeth ei gydnabod pan gafodd ei wneud yn aelod o’r Cymdeithasau Amaethyddol Brenhinol, a derbyniodd yr anrhydedd o Gymrawd y Cymdeithasau Amaethyddol Brenhinol yn 2001.

Mae fferm Rhiwaedog wedi ennill nifer o wobrau dros y blynyddoedd gan gynnwys Gwobr Cyfleusterau Adeiladau Fferm y Sioe Frenhinol a Gwobr Ffermio a Thirlun Cymdeithas Parc Cenedlaethol Eryri.

Bu’r uchafbwynt mwyaf yn 2008 pan enillodd y fferm gystadleuaeth Tir Glas a Rheolaeth Cenedlaethol y Cymdeithasau Tir Glas Prydeinig drwy Gymru, ac yna mynd ymlaen i ennill y gystadleuaeth drwy Brydain Fawr.

Mae’n angerddol dros yr egwyddorion y seiliwyd yr Undeb arnynt ac wedi siarad ar ran yr Undeb ar y radio a’r teledu yn gyson yn ystod ei gyfnod o wasanaeth i’r Undeb.

Yn siarad am y wobr, dywedodd Emyr Jones: “Mae’n anrhydedd i mi dderbyn y wobr hon heno.

“Mi wnes i fwynhau fy nghyfnod o wasanaeth, a bu’n anrhydedd cael bod yn Llywydd yr Undeb am 4 mlynedd.

"Rwyf wedi gwneud llawer o ffrindiau dros y blynyddoedd, a fydd, heb amheuaeth yn ffrindiau am oes."

Mae ffermio a’r blynyddoedd sydd o’n blaenau’n mynd i fod yn dipyn o her. Rydym angen yr Undeb hon yn fwy nag erioed nawr ac rydym angen Llywodraeth y Cynulliad sydd 100 y cant y tu ôl i'n diwydiant.

"Mae ein ffermwyr ifanc mor effeithlon ac yn llawn syniadau busnes - ond mae angen cefnogaeth arnynt. Flynyddoedd lawer yn ôl roedd yn haws i wneud elw nag ydyw nawr; ni allai maint yr elw fod yn dynnach – felly mae’n rhaid i’r Llywodraeth hon gefnogi'r diwydiant.

“Un ffordd o wneud hyn yw ymdrin a’r pwnc o TB mewn gwartheg a sicrhau bod dim byd yn rhoi cytundebau masnach y dyfodol yn y fantol a gyda hynny hefyd, sicrhau bod ein ffermydd teuluol Cymreig a’r economi wledig yn goroesi.”

Croesawodd Undeb Amaethwyr Cymru y cyfle i fod yn rhan o’r trafodaethau eang yngl?n â dyfodol amaethyddiaeth a’r economi wledig yng Nghymru wedi’r bleidlais i adael yr UE.

Cynhaliodd Llywodraeth Cymru y cyfarfod cyntaf yn ymgysylltu â’r budd-ddeiliaid yng Nghaerdydd ar ddydd Llun Gorffennaf 4, a thanlinellwyd y flaenoriaeth sydd angen ei roi i’r sialens o adael portffolios yr amgylchedd, amaethyddiaeth a materion gwledig.

Cadeirydd y cyfarfod oedd Lesley Griffiths, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig a bu’r Prif Weinidog Carwyn Jones yn bresennol am y rhan fwyaf o’r cyfarfod.

“Mae’r sefyllfa’n dipyn o sialens, ond hefyd yn gyfle gwych ar yr un pryd,” dywedodd Glyn Roberts, Llywydd yr Undeb.

“Mae yna gyfle nawr i ganolbwyntio ar greu ffordd hollol newydd a mwy addas o reoli a chefnogi amaethyddiaeth yma yng Nghymru.  Mae’n rhaid i ni achub ar y cyfle yma a gweithio gyda’n gilydd er mwyn sicrhau’r canlyniad gorau posib, ac un sy’n cydnabod bod amaethyddiaeth yn hollbwysig.

“Ond, mae’n rhaid i ni beidio anghofio pwysigrwydd y fferm deuluol yma yng Nghymru, nac ychwaith pwysigrwydd amaethyddiaeth i’r economi wledig.”

Yn gynharach yn y dydd, cynhaliodd yr Undeb ei chyfarfod mewnol cyntaf o gadeiryddion y canghennau sirol a chadeiryddion y pwyllgorau sefydlog ers y refferendwm, i drafod y sialensiau a hefyd ymateb yr Undeb.

"Roedd negeseuon clir iawn yn deillio o'r cyfarfod," meddai Mr Roberts.

"Mae llawer o ffermwyr yn poeni am gyflwr ac ymrwymiad i gytundebau presennol ac mae'n rhaid i ni sicrhau eglurder iddyn nhw. Roeddwn yn gwerthfawrogi’r cyfle i godi'r materion hyn gydag Ysgrifennydd y Cabinet, Lesley Griffiths ac i ofyn am eglurhad gan Lywodraeth Cymru, ac rydym yn gobeithio derbyn y rhain dros y diwrnodau nesaf."

"Roedd yr adborth gan ein haelodau y bore yma hefyd yn gadarnhaol," ychwanegodd Mr Roberts.

"Rwy'n cael yr argraff bod pawb wedi derbyn ein bod yn sefyllfa yr ydym ni ynddi, ac mae'n rhaid ymgysylltu'n rhagweithiol ac yn frwdfrydig er mwyn paratoi dyfodol gwell.

"Rydym yn gwybod ei bod yn anodd iawn ar hyn o bryd i amlinellu cynllun clir, nid lleiaf oherwydd bod y sefyllfa wleidyddol yn San Steffan yn newid yn gyflym, ond byddwn yn gweithio'n agos gyda Llywodraeth Cymru, sefydliadau ac adrannau, yn ogystal â’r Llywodraeth yn Llundain er mwyn sicrhau’r canlyniad gorau i Gymru. Bydd hyn yn cymryd amser, ond rydym yn falch o fod yn rhan o hyn o’r cychwyn cyntaf.”