Mae adroddiad damniol ar raglen Datblygu Gwledig Cymru (RDP) gan Archwilio Cymru wedi amlygu pryderon hirdymor a godwyd dro ar ôl tro gan Undeb Amaethwyr Cymru (FUW).

Dywed adroddiad Archwilio Cymru ‘Sicrhau bod grantiau datblygu gwledig a ddyfarnwyd heb gystadleuaeth yn rhoi gwerth am arian’ a gyhoeddwyd ar Fehefin 30, nad oedd agweddau allweddol o ddylunio, gweithredu ac arolygiaeth cronfa Datblygu Gwledig Llywodraeth Cymru yn ddigon effeithiol i sicrhau y byddai £53 miliwn o grantiau yn sicrhau gwerth am arian, a bod Llywodraeth Cymru wedi mabwysiadu dull o roi arian heb gystadleuaeth ac, mewn rhai achosion, heb gymryd unrhyw gamau arall i sicrhau y byddai'r prosiectau'n sicrhau gwerth am arian.

Dywedodd Llywydd FUW, Glyn Roberts: “Mae ffermwyr Cymru yn talu’r ganran uchaf o arian posib i mewn i gronfa Cynllun Datblygu Gwledig trwy broses o drosglwyddo o golofn i golofn, sy’n dod i gyfanswm o tua £40 miliwn y flwyddyn, tra bod ffermwyr yn y mwyafrif o wledydd a rhanbarthau’r UE yn talu cyfran fach iawn o’r ffigwr hwn.

“Pan gyhoeddwyd yn 2013 y byddai gan Gymru’r gyfradd trosglwyddo o golofn i golofn o 15% - yr uchaf yn yr UE - addawyd Cynllun Datblygu Gwledig i ni a fyddai’n sicrhau newid trawsnewidiol i’n diwydiant.

“Ar ôl talu cyfanswm o oddeutu £230 miliwn ers hynny, roedd ein diwydiant yn haeddu llawer gwell o’r Cynllun Datblygu Gwledig, a dylid wedi gweithredu yn sgil y pryderon ynglŷn â’r   Cynllun Datblygu Gwledig, pryderon yr ydym wedi codi tro ar ôl tro ers 2013.”

Ymhlith y rhain oedd y byddai'r penderfyniad yn 2013 i ddileu Pwyllgor Monitro'r Cynllun Datblygu Gwledig pwrpasol a chwmpasu’r gwaith o fewn Pwyllgor Monitro Rhaglen UE enfawr yn tanseilio archwilio a monitro'r Cynllun Datblygu Gwledig.

Codwyd pryderon tebyg mewn adroddiad gan Swyddfa Archwilio Cymru yn 2018, a oedd yn argymell y dylid gwella trefniadau archwilio ar gyfer rheoli a darparu’r Cynllun Datblygu Gwledig ac y dylid egluro a dogfennu trefniadau rheoli risg ar gyfer yr Cynllun Datblygu Gwledig.

Yn ystod camau ffurfiannol yr Cynllun Datblygu Gwledig cyfredol, gweithiodd FUW mewn partneriaeth ag NFU Cymru a sefydliadau ffermio eraill i gyflwyno Cynllun Datblygu Gwledig wedi'i dargedu gyda'r nod o greu diwydiant amaethyddol cynhyrchiol, proffidiol a blaengar trwy fonitro canlyniadau gweithredoedd ac ymyriadau yn ofalus er mwyn osgoi ail-fuddsoddi amhriodol.

“Rydym yn bendant o’r farn, roedd modd osgoi llawer o’r diffygion a nodwyd gan yr Archwilydd Cyffredinol yn yr adroddiad diweddaraf hwn a chanfyddiadau blaenorol yn 2018 pe bai ein hargymhellion wedi cael sylw.

“Rydyn ni nawr yn annog Llywodraeth Cymru i ddefnyddio’r amser sy’n weddill o’r Cynllun Datblygu Gwledig i weithredu er mwyn adfer hyder a chael arian allan i fusnesau gwledig, gan gynnwys drwy’r rhanddirymiadau sydd wedi’u cyflwyno oherwydd y pandemig coronafirws,” ychwanegodd Mr Roberts.

Mae’r ffermwr bîff a defaid o Ogledd Cymru, Glyn Roberts, wedi cael ei ailethol yn unfrydol fel Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru mewn cyfarfod rhithwir diweddar o Gyngor yr Undeb.

Daeth Glyn Roberts yn Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru gyntaf yn 2015. Ers hynny mae wedi helpu i sicrhau #CyllidFfermioTeg i ffermwyr yng Nghymru; wedi canolbwyntio ar bwysigrwydd amaethyddiaeth mewn cymunedau gwledig ac ar y Gymraeg; ac mae wedi hyrwyddo #AmaethAmByth ar raddfa genedlaethol.

Wrth siarad am ei ailbenodiad, dywedodd Glyn Roberts: “Mae’n anrhydedd ac yn fraint cael gwasanaethu fel Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru a diolchaf i’n haelodau am ymddiried ynof am dymor arall.

“Mae’n gyfnod ansicr iawn i'n diwydiant. Mae ein sector yn delio ag ôl-effeithiau'r Coronafirws, mae Brexit a’n perthynas â'r UE yn y dyfodol yn parhau i fod yn ansicr ac mae yna lawer o faterion ffermio eraill, megis rheoliadau dŵr, polisïau fferm y dyfodol a TB, sydd angen sylw a’i datrys dros y misoedd a'r blynyddoedd nesaf.

Yn aml iawn, mae cynllunio ar gyfer olyniaeth yn bwnc tabŵ o fewn teuluoedd amaethyddol. Ac eto mae'n bwnc sydd angen sylw a thrafodaeth. Er mwyn helpu mynd at wraidd rhai o’r cwestiynau anghyfforddus a thaflu goleuni ar faterion sy’n mynd y tu hwnt i gynlluniau ymddeol, mae Undeb Amaethwyr Cymru wedi ymuno â chwmni cyfreithiol RDP Law o Dde Cymru i gynnal seminar rithwir.

Bydd y digwyddiad, sydd am ddim i aelodau FUW, yn cael ei gynnal trwy Zoom, ar nos Fercher Gorffennaf 8 am 7.30yh.

Ydych chi'n gwybod beth yw eich hawliau o ran pryniant gorfodol a gwaith gan gwmniau dŵr, nwy a ffôn ar eich fferm? Os ydych chi eisiau darganfod beth y gellir ac na ellir ei wneud ar eich tir, yna cofrestrwch ar gyfer gweminar Undeb Amaethwyr Cymru, sy’n cael ei gynnal ar y cyd â Davis Meade Property Consultants.

Bydd y gweminar hon, a gynhelir ar Zoom, yn cael ei chyflwyno gan Eifion Bibby a Charles Cowap o Davis Meade Property Consultants, gan adeiladu ar eu cysylltiad hir â'r Undeb.

Mae Llywydd Undeb Amaethwyr Cymru (FUW), Glyn Roberts, wedi croesawu’r ffaith bod y prif bryderon a godwyd gan FUW mewn gohebiaeth ag aelodau Tŷ’r Arglwyddi wedi cael eu hadleisio gan aelodau ar draws y sbectrwm gwleidyddol ddoe wrth i’r Bil Amaethyddiaeth dderbyn ei ail ddarlleniad yn y tŷ.

Mae'r bil – sy’n cael ei ystyried fel y darn pwysicaf o ddeddfwriaeth y DU mewn perthynas â bwyd a ffermio ers dros 70 mlynedd - yn cynnwys cymal a fyddai'n sicrhau bod bwyd organig wedi'i fewnforio o wlad dramor yn cael ei gynhyrchu i safonau sy'n cyfateb i'r rhai sy'n berthnasol yn y DU.

Mae ffermwyr yng Nghymru yn galw ar y cyhoedd i'w helpu i osgoi effeithiau andwyol tymor hir ar ddiogelu cyflenwad bwyd y DU ac iechyd cwsmeriaid.

Daw’r alwad o ganlyniad i Lywodraeth y DU yn rhwystro newid i’r Bil Amaethyddiaeth a fyddai’n atal bwyd a gynhyrchir i safonau lles anifeiliaid ac amgylcheddol is nag sy’n ofynnol gan gynhyrchwyr y DU rhag cael eu mewnforio i’r DU ar ôl y cyfnod Ymadael Brexit.

Dywedodd Llywydd FUW, Glyn Roberts: “Pa bynnag ffordd y pleidleisiodd eich AS, nid yw’n rhy hwyr i’w lobïo er mwyn ailgyflwyno’r newid cyn i’r Bil Amaethyddiaeth ddod yn gyfraith.

“Mae modd i chi anfon llythyr atynt o'n gwefan sy’n datgan yn glir bod cwsmeriaid a chynhyrchwyr bwyd y DU yn haeddu gwell, a gadael i'ch llais gael ei glywed.”

Ers cael ei ddrafftio gan Lywodraeth y DU, mae'r Bil Amaethyddiaeth sy'n mynd trwy'r Senedd ar hyn o bryd, wedi cynnwys cymal a fyddai'n sicrhau bod bwyd organig wedi'i fewnforio o wlad dramor yn cael ei gynhyrchu i safonau sy'n cyfateb i'r rhai sy'n berthnasol yn y DU.

Gwrthwynebwyd ymgais i gyflwyno cymal tebyg a fyddai’n mynnu bod yr holl gynnyrch neu fwyd amaethyddol sy’n cael ei fewnforio i'r DU o dan gytundeb masnach, yn cael ei gynhyrchu i’r safonau iechyd a lles anifeiliaid, iechyd planhigion a diogelu'r amgylchedd hynny sy'n ofynnol yn y DU, a chafodd ei drechu yn ystod Trydydd Darlleniad y Bil ar 13 Mai 2020.