gan Gwyn Williams, Cyn Swyddog Ardal Sir Ddinbych

Trist yw cofnodi marwolaeth Mel Williams o Fae Colwyn wedi salwch byr. Bu Mel yn Swyddog Sir yn siroedd Dinbych a Fflint o Undeb Amaethwyr Cymru am ddeuddeg mlynedd, rhwng Hydref 1989 a Thachwedd 2001. Roedd dilyn Meurig Voyle fel Swyddog Sir yn y siroedd yma yn her ac yn gryn gamp, ond llwyddodd Mel i wneud hynny gydag arddeliad a dycnwch arbennig iawn.

Yn fab fferm o Gynwyd, ger Corwen, ond wedi treulio 30 mlynedd fel Heddwas, Sarjant, ac y”n diweddu ei yrfa fel Arolygwr gyda Heddlu Gogledd Cymru. Bu’n aelod o CID y llu, ac fe ddefnyddiodd yr un doniau o weithredu’n drylwyr, gofalus a phenderfynol fel swyddog o Undeb Amaethwyr Cymru, a hynny trwy gyfnodau llawn trafferthion a helbulus, i’r diwydiant yn gyffredinol a hefyd i aelodau unigol. 

Ar ei union wedi dechrau gyda’r Undeb, daeth yn boblogaidd eithriadol gyda’r aelodau. Cofiaf y diweddar Lloyd Williams Y Pentre, Rhuddlan yn datgan gyda gwên y byddai wedi hoffi holi un cwestiwn arall i Mel yn ystod ei gyfweliad, sef faint o amser a gymerodd Mel i ddatblygu’n heddwas. Byddai’r ateb, meddai Lloyd Williams, yn rhoi syniad faint o waith oedd tynnu’r plismon allan o Mel! Ond defnyddio ei ddawn fel heddwas i gynorthwyo ac i ddatrys problemau’r diwydiant amaeth a wnaeth Mel, a hynny gyda graen arbennig.

gan Alun Edwards, Llysgennad y Bartneriaeth Diogelwch Fferm

Faint ohonoch chi sy’n adnabod rhywun sydd wedi dioddef damwain ar y ffarm? Pob un, fentra i awgrymu, a nifer wedi colli perthynas neu gyfaill. Mae’n digwydd er gwaethaf yr holl gyrsiau hyfforddiant sydd ar gael, yn rhad neu ddigost yn aml, a’r ymdrechion cyson i godi ymwybyddiaeth o’r peryglon sydd ynghlwm a gyrfa amaethyddol.

Felly be nesa? Sut fedrwn ni wella’r sefyllfa ble mae amaeth yn cael ei adnabod fel y diwydiant peryclaf ym Mhrydain? 

Un peth sy’n sicr, mi fydd y dyfodol yn cynnwys mwy o gofnodion. Mi fydd angen asesiad risg cyn dechrau gwaith, a thechnoleg i gofnodi hynny. Pan dwi’n mynd allan i ffilmio ar gyfer Ffermio, mae hynny’n orfodol yn feunyddiol. Mae’n dempled syml, ond mae angen ei ddiweddaru o dro i dro drwy fynychu cwrs, ac ym maes amaeth mae dirfawr angen gwell cyfathrebu a chydymdeimlad o dy’r darparwyr yn y cyd-destun yma.

Mi fydd contractwyr angen cofnod o asesiad risg cyn cynnig gwasanaeth i chi, drwy drafodaeth a falle ymweliad ar ffurf recce. Cost ychwanegol medde chi. Os na fedrwch ei fforddio, fedrwch chi fforddio canlyniad damwain fydd yr ymateb.

gan Angharad Evans, Golygydd y Gymraeg

Mae’r brwsys, y stand trimio a’r coleri pen yn segur am flwyddyn arall. Am yr ail flwyddyn yn olynol, nid oes yna sioeau’n cael eu cynnal er mwyn arddangos stoc gorau Cymru a’r cyfle euraidd i gymdeithasu. Ond mae pawb yn deall y sefyllfa a’r rhesymau tu ôl i’r gohirio gyda Covid yn parhau i daflu cysgod ar ein bywyd dyddiol. Ond beth yw gwir effaith colli tymor arall o sioeau lleol a’r Sioe Fawr yn Llanelwedd?  

Mae Cornel Clecs wedi bod yn holi dau berson, sydd fel arfer wrth eu bodd ynghanol bwrlwm y sioeau, am y siom o golli tymor arall a beth yw dyfodol sioeau amaethyddol yng Nghymru?

Yn gyntaf, holwyd i Mared Rand Jones, Pennaeth Gweithrediadau, CAFC: “Yn sicr mae gohirio Sioe Frenhinol Cymru am yr ail flwyddyn yn olynol oherwydd pandemig Covid-19 yn golled enfawr i’r Gymdeithas a hefyd i’r gymuned ehangach yn ariannol ac yn gymdeithasol. 

“Mae’r Sioe yn uchafbwynt y flwyddyn i nifer ohonom yng Nghymru a thu hwnt ac yn ffenest siop i’r diwydiant amaeth yng Nghymru. Mae’n gyfle da i bawb ddod ynghyd i gymdeithasu, mwynhau gwledd o gynnyrch Cymreig, cystadlu a hefyd gweld safon uchel y stoc yn y prif gylch.

gan Angharad Evans, Golygydd y Gymraeg

Mae’r flwyddyn ddiwethaf wedi bod yn un anodd a heriol i ni gyd. Rydym wedi gorfod addasu’n ffordd o fyw, mae’r blaenoriaethau wedi newid, a phawb yn gwerthfawrogi’r pethau bach, a oedd o bosib, yn cael eu cymryd yn ganiataol cyn Covid.

Ond mae un ferch ifanc wedi addasu ac wedi mynd ati i helpu eraill drwy’r cyfnod clo. Mae teulu Betsan Jane Hughes, sy’n aelodau o’r Undeb yng Ngheredigion yn ffermio gerllaw pentref Langwyryfon, a datblygodd diddordeb Betsan mewn gwnïo i sefydlu busnes ar y fferm gartref wrth lethrau’r Mynydd Bach yn edrych allan ar y melinau gwynt.

Mae Betsan yn cyfaddef bod adre’n bwysig iawn iddi, ac yn rhoi’r cyfle iddi fedru cyfuno’r ddau beth sy’n agos at ei chalon sef gwnïo ac amaethyddiaeth. Yn ystod ei hamser yn y coleg, cafodd Betsan gryn lwyddiant yn dylunio ar gyfer nifer o gwmnïau adnabyddus, ond erbyn hyn adre sy’n cynnig yr ysbrydoliaeth fwyaf iddi.Ar ôl prysurdeb y tymor wyna, cafodd Cornel Clecs gyfle i gael sgwrs gyda Betsan am bopeth o’r gwnïo i’r ffermio, a’r hyn sy’n ysbrydoli ei gwaith creadigol. Dyma Betsan i egluro mwy i ni:

Fy enw i yw Betsan Jane ac o ddydd i ddydd dwi’n rhedeg busnes dylunio ac adnewyddu dillad sef Betsan Jane design & alterations. Sefydles i fy musnes nôl yn 2017 ar ôl graddio o Ysgol Gelf Caerfyrddin wrth wneud gradd mewn ‘Fashion: Design & Construction’. Yn ystod fy mlwyddyn ddiwethaf yn y Brifysgol bues i yn ffodus o ennill ysgoloriaeth er cof am Miriam Briddon, gwnaeth hyn fy ysbrydoli i ddechrau busnes fy hunan.