[caption id="attachment_5996" align="aligncenter" width="300"] Tegwen visits TyCoch Primary school, Tycroes, Ammanford[/caption]

Mae buwch laeth UAC, Tegwen, sydd wedi ei pheintio yn lliwiau’r faner Gymreig ac sydd wedi bod ynghanol ymgyrch UAC i sicrhau  pris teg am laeth wedi bod yn ymweld â phlant ysgol yn sir Gaerfyrddin er mwyn dod ac ychydig o gefn gwlad mewn i’r ystafell ddosbarth.

Wrth ymweld â phlant dosbarth derbyn ysgol gynradd TyCoch, Tycroes, Rhydaman, roedd Tegwen yn dangos o ble daw cynnyrch llaeth.

Roedd athrawes ysgol gynradd TyCoch Valerie Davies yn awyddus i gynnal gwers ryngweithiol ar wartheg godro a’i cynnyrch yn dilyn ymweliad a Fferm Folly ac roedd UAC yn falch iawn i dderbyn y gwahoddiad.

Cynhaliodd rheolwr marchnata ac aelodaeth UAC Caryl Roberts wers ryngweithiol, gan ddefnyddio deunydd addysgiadol o wefan ‘Countryside Classroom’ a FACE Cymru (Addysg Ffermio a Chefn Gwlad) i blant y dosbarth derbyn yngl?n â llaeth a ffermio gwartheg godro yn ogystal â chyflwyno Tegwen a cynnig samplau o gaws cheddar lleol a tri math o laeth i flasu.

[caption id="attachment_5994" align="aligncenter" width="237"] FUW marketing and membership manager Caryl Roberts brought samples of local cheddar for the children at TyCoch Primary school[/caption]

Dywedodd Caryl Roberts: “Mae’n hanfodol bod plant yn dysgu o’r cychwyn cyntaf o ble daw eu bwyd.

“Nid yn unig mae'n ehangu eu dealltwriaeth o darddiad bwyd a diod, ond hefyd yn rhoi cipolwg iddynt o’u cymuned wledig.”

"Roedd yr adnoddau gan ‘Countryside Classroom’ a FACE Cymru yn ei gwneud yn hawdd i mi baratoi gwers addas ar gyfer y plant. Roedd y samplau o gaws a gynhyrchir yn lleol yn wobr am wrando mor astud."

Mae gan UAC ymroddiad hir dymor i gynorthwyo plant i ddysgu am fwyd, ffermio a'r amgylchedd naturiol ac mae'n awyddus i helpu ymhellach drwy ddod a chefn gwlad mewn i'r ystafell ddosbarth ysgolion ledled Cymru.

Mae deunydd addysgiadol am ddim ar wefan ‘Countryside Classroom’ http://countrysideclassroom.org.uk/ ac mae deunyddiau dwyieithog ar gael o wefan FACE Cymru http://www.face-cymru.org.uk/

Mae’r deunydd wedi cael ei rannu yn ôl cyfnod allweddol neu oedran mewn amrywiaeth o fformatau megis gemau, gweithgareddau, cwisiau a chyflwyniadau.

Cyn etholiadau diwethaf y Cynulliad yn 2011, roedd ein maniffesto yn rhybuddio am y sialensiau digynsail a oedd yn wynebu Aelodau’r Cynulliad a’r Llywodraeth newydd.

Pum mlynedd yn ddiweddarach, mae’r sialensiau hynny’n parhau, tra bod eraill yn cynyddu. Ond mae’r arian cyhoeddus sydd ar gael er mwyn ymdrin â’r fath sialensiau yn parhau i ostwng a hynny yn sgil llawer o ansicrwydd. Yr un mwyaf blaenllaw yw'r posibilrwydd y bydd y DU yn tynnu’n ôl o’r Undeb Ewropeaidd.

Gydag oddeutu 35 y cant o boblogaeth Cymru’n byw mewn ardaloedd gwledig, dylai’r golled posib neu’r dirywiad i bolisïau’r UE sy’n cael eu hanelu ar hyn o bryd i gefnogi ein cymunedau gwledig a busnesau amaethyddol fod o bryder mawr i’n gwleidyddion.

Ond yn hytrach na theimlo bod pryderon o'r fath yn cael sylw a llunio cynlluniau wrth gefn, mae yna bryder go iawn o fewn ein cymunedau bod y ffocws o osod deddfwriaeth newydd ac o bosib costus ar unigolion, busnesau a chyrff cyhoeddus ar adeg pan mae incwm gwledig o dan bwysau difrifol.

Mae’r llyfryn Incymau Fferm ddiweddaraf a gyhoeddwyd ym mis Rhagfyr 2015 yn mynd i beri gofid, nid yn unig i ffermwyr, ond i unrhyw un sy’n cymryd diddordeb yn ein cymunedau gwledig ac economi Cymru yn ei chyfanrwydd. Ond mae’r ffigyrau yna’n berthnasol i flwyddyn ariannol 2014-15, ac rydym yn gwybod y bydd ffigyrau eleni yn waeth o lawer.

Mae’r fath ostyngiadau’n ddibwys o gymharu â’r difrod fyddai yn ein cymunedau petai ni’n colli ein marchnadoedd allforio UE, y dirywiad pellach neu waredu’r Polisi Amaethyddol Cyffredin (PAC), a llacio masnach, oll yn gynigion sy’n cael eu crybwyll gan rai pleidiau’r DU a hynny heb asesu’r effaith posib o wneud hynny.

Yn ogystal â gwaith pwysig arall a’r blaenoriaethau a amlinellwyd yn y maniffesto yma, bydd ymgymryd â’r fath asesiad cyn gynted a phosib gyda’r Cynulliad nesaf yn hanfodol os ydym am sicrhau bod ni mewn sefyllfa i fedru lobïo yn hytrach na derbyn y newidiadau yn oddefgar a bod cynlluniau wrth gefn yn cael eu llunio.

Yn bennaf oll o blith ein pryderon yw ein hymadawiad o’r UE. Mae UAC yn parhau i wrthwynebu hyn er gwaethaf ein rhwystredigaeth ynghylch ei amherffeithrwydd.
Nid yw’r Undeb yn gysylltiedig gydag unrhyw blaid wleidyddol, ac felly mae gennym gyfrifoldeb i weithio gyda’r llywodraeth gyfredol a’r gwrthbleidiau, beth bynnag fo eu daliadau gwleidyddol.

Am gyfnod y Cynulliad Cenedlaethol nesaf a thu hwnt mae UAC yn ymroi i lobïo'r holl rai hynny sydd yng Nghaerdydd er mwyn sicrhau bod amaethyddiaeth a ffermydd teuluol yn derbyn y sylw a’r parch sy’n ddyledus iddynt - er mwyn dyfodol pawb.

MANIFFESTO UAC ETHOLIAD 2016 - CYMRAEG

[caption id="attachment_5897" align="aligncenter" width="300"] Cadeirydd UAC Sir Ddinbych John Roberts a Llywydd UAC Sir Ddinbych Iwan Jones gyda Swyddog Gweithredol Gwybodaeth y Diwydiant Hybu Cig Cymru John Richards, Rhys Harris, cyfrifydd o Owain Bebb a’i Gwmni, Eifion Bibby o Davis Meade a Cyfarwyddwr Padog Farms Ltd Dafydd Wynne Finch[/caption]

Daeth aelodau o gangen sir Ddinbych o Undeb Amaethwyr Cymru ynghyd mewn cyfarfod blynyddol diweddar i drafod aelodaeth yr UE, newydd-ddyfodiaid a’r Ddeddf Gyllid 2015.

Cafodd y digwyddiad ei gynnal nos Lun Tachwedd 9 yn Brookhouse Mill a croesawyd Cyfarwyddwr Padog Farms Ltd Dafydd Wynne Finch; Rhys Harris, cyfrifydd o Owain Bebb a’i Gwmni; Eifion Bibby o Davis Meade a Swyddog Gweithredol Gwybodaeth y Diwydiant Hybu Cig Cymru John Richards fel siaradwyr gwadd y noson.

“Er gwaethaf y tywydd gwael, daeth nifer dda o’n aelodau i’r cyfarfod a cafwyd trafodaeth ddiddorol ac amrywiol.  Roedd hi’n braf clywed nifer o gwestiynau’n cael eu holi gan yr aelodau, a oedd yn amrywio o ydi hi’n well i ni aros mewn yn yr UE neu beidio i gwestiwn yngl?n â sut i gael ffermwyr ifanc nôl i’r diwydiant,” dywedodd swyddog gweithredol UAC Sir Ddinbych a Fflint Mari Dafydd Jones.

Mae gan UAC farn glir iawn ar aelodaeth o’r UE ar ôl hir gydnabod gwerth aros yn rhan o un o farchnadoedd cyffredin a’r cyfuniadau masnachu mwyaf, ac o ystyried y difrod anadferadwy a achoswyd i fusnesau fferm a bwyd oherwydd ein gwaharddiad o farchnad yr UE yn ystod yr argyfyngau BSE a chlwy’ traed a'r genau sy’n brawf o’r peryglon sy’n deillio o waharddiad gan Ewrop.

“Rydym i gyd yn ymwybodol bod yna ddigonedd o bobl ifanc brwdfrydig sydd am gamu mewn i’r diwydiant ac rydym hefyd yn gwybod bod yna rai sy’n edrych ar ddyfodol eu ffermydd sydd ddim o reidrwydd am roi’r gorau i bopeth, felly roedd yn dda cael cyfle i drafod olyniaeth yn agored gyda’n aelodau,” ychwanegodd.

Roedd cyflwyniad Mr Finch yn canolbwyntio ar bwysigrwydd grwpiau trafod yn natblygiad y diwydiant drwy ddysgu sgiliau i bobl a rhannu gwybodaeth.  Hefyd, bu’n trafod olyniaeth. Trafododd John Richards brisiau ?yn, strategaethau marchnata HCC ac Ewrop; cyflwynodd Mr Harris y Ddeddf Gyllid 2015 a thrafododd y 10 prif bwynt gan gynnwys y newidiadau i lwfansiau cyfalaf ac elw cyfartalog.  Siaradodd Mr Bibby am brynu a rhenti tir, Y Bil Rhentu Cartrefi (Cymru) a masnachu hawliau.

“Rwyf am ddiolch i’r siaradwyr a’r aelodau am fynychu noson lwyddiannus tu hwnt a gobeithio eu bod nhw oll wedi mwynhau cymaint â wnes i.  Roedd hi’n hyfryd gweld aelodau newydd yn y cyfarfod a gobeithio y gwelwn ni nhw eto’n fuan,” ychwanegodd Mari.

Heddiw, mae Undeb Amaethwyr Cymru yn atgoffa ffermwyr bod rhaid i’r rhai hynny sy’n defnyddio cynhyrchion amddiffyn planhigion ar gyfer defnydd proffesiynol ar eu tir eu hunain neu ar dir eu cyflogwr gael tystysgrif cymhwysedd ar ôl dydd Iau Tachwedd 26.

Cyn Tachwedd 26, roedd yna eithriad yng nghyfraith y DU yn caniatáu pobl a anwyd cyn Rhagfyr 31 1964 i ddefnyddio cynhyrchion amddiffyn planhigion heb dystysgrif.

“Bydd angen i bawb sydd am ddefnyddio rhain gael hyfforddiant ac ennill cymhwyster priodol er mwyn defnyddio offer megis chwynlychwr, chwistrellydd b?m neu chwistrellydd cefn pan ddaw’r ‘Hawliau tad-cu’ i ben,” dywedodd cadeirydd pwyllgor addysg a hyfforddiant UAC Alun Edwards.

Mae’r undeb hefyd am bwysleisio y bydd hi’n drosedd i unrhyw un brynu cynhyrchion amddiffyn planhigion a awdurdodwyd i’w defnyddio’n broffesiynol oni bai bod gan y defnyddiwr dystysgrif cymhwysedd ar ôl y dyddiad penodol ym mis Tachwedd.

Hefyd mae UAC yn cynghori eu haelodau, i ystyried triniaethau arall cyn mynd ati i wneud unrhyw waith chwistrellu, a defnyddio rheiny lle’n bosib. Mae’n rhaid cadw at reoliadau trawsgydymffurfio a rheolau cynefin Glastir ac opsiynau rheoli yngl?n â defnyddio plaladdwyr.

“Mae’n bwysig hefyd i wneud asesiad risg o’r safle ble fydd y cemegion yn cael eu trin, yn enwedig ble mae’r gwaith o lenwi a glanhau'r offer yn digwydd.  Os defnyddir yr un safle yn rheolaidd, byddwch yn ymwybodol y gall hyn, yn hawdd iawn, fod yn ffynhonnell i lygru d?r difrifol.

Os ydych yn defnyddio ‘induction hoppers’ wrth lenwi’r chwistrellwyr, mae’n bwysig cael cynhwysydd i ddal unrhyw ddiferion a deunydd amsugno megis tywod, blawd llif ayyb i amsugno unrhyw beth sy’n gollwng.

“Cofiwch fod angen trin a chael gwared ag unrhyw ddeunyddiau wedi eu heintio yn briodol, gall y gwastraff yma hefyd fod yn wastraff peryglus.” ychwanegodd Alun.

Am fwy o gyngor ar sut i gael gwared a gwastraff peryglus, cysylltwch â Cyfoeth Naturiol Cymru.

[caption id="attachment_5854" align="aligncenter" width="1024"] Cyn Lywydd Emyr Jones (i’r dde bellaf) yn croesawu'r Arglwydd a’r Boneddiges Morris i Lyfrgell Dolgellau lle cafodd plac ei roi ar Fai 11 2006 pan ddathlodd cangen sir Meirionnydd 50 mlynedd ers cael ei ffurfio.[/caption]

Fel cynghorydd cyfreithiol a dirprwy ysgrifennydd cyffredinol rhwng 1956 a 1958, bu’r Arglwydd Morris o Aberafan yn allweddol i ffurfiant UAC, ac ef fydd y siaradwr gwadd yng nghinio dathlu penblwydd yr undeb yn 60 oed ym mis Rhagfyr.

Cangen Sir Gaerfyrddin o’r undeb sy’n trefnu’r cinio a gynhelir ar nos Fawrth Rhagfyr 8 yng Nghanolfan Halliwell, Prifysgol Cymru y Drindod Dewi Sant, Caerfyrddin am 7yh.

“Cynhelir y cinio ar yr union ddyddiad y cynhaliwyd y cyfarfod cyntaf o Bwyllgor Dros Dro UAC 60 mlynedd yn ôl, fel y cofnodwyd yn “Teulu’r Tir - Hanes Undeb Amaethwyr Cymru 1955-1992 gan Handel Jones,” dywedodd swyddog gweithredol cangen Sir Gaerfyrddin David Waters.

“Yr Arglwydd Morris gychwynnodd a golygu rhifynnau cynnar papur newydd yr undeb ‘Y Tir’ ac mi deithiodd filoedd o filltiroedd yn ffurfio canghennau sirol ac yn rhoi cyngor cyfreithiol ar draws Cymru.

“Nid oes amheuaeth roedd cyfnod yr Arglwydd Morris fel Ysgrifennydd Gwladol Cymru yn gwbl allweddol i ffurfiant a datblygiad UAC ac edrychwn ymlaen at ei groesawu fel siaradwr gwadd yn y cinio i ddathlu ein penblwydd yn 60 oed.

Mae tocynnau ar gyfer y pryd tri chwrs yn £25 yr un ac ar gael o bob swyddfa sir UAC.

Bydd cyfarfod cyffredinol blynyddol cangen Sir Gaernarfon o Undeb Amaethwyr Cymru yn trafod dyfodol y diwydiannau cig coch a llaeth ar nos Wener Tachwedd 6.

Cynhelir y cyfarfod yng Ngwesty Nanhoron, Nefyn am 7.30yh.

Dywedodd swyddog gweithredol sirol Caernarfon Gwynedd Watkin: “Edrychwn ymlaen at groesawu Rheolwr Gyfarwyddwr Hufenfa De Arfon Alan Jones a chadeirydd Hybu Cig Cymru Dai Davies i roi cyflwyniadau ar yr hyn mae eu sefydliadau wedi ac yn bwriadu ei wneud i hybu’r sectorau llaeth a chig coch yn y dyfodol.

“Mae’n gyfnod diddorol i’r diwydiant amaethyddol.  Mae’r sector cig coch wedi dioddef yn sgil prisiau gwael eleni a bydd hi’n ddiddorol clywed sut mae HCC yn ymdrin â hyn ar ran cynhyrchwyr cig eidion ac oen Cymreig. Rydym hefyd yn awyddus i glywed beth sy’n cael ei wneud i leihau’r ffordd annheg y mae cyfran fawr o daliadau lefi ffermwyr Cymreig yn mynd ar draws y ffin i Loegr am ?yn a anwyd a magwyd yng Nghymru.

“Mae’r diwydiant llaeth hefyd wedi dioddef yn sgil prisiau isel a’r farchnad anwadal ac maent yng nghanol amser tywyll eto.  Rydym am i broseswyr megis Hufenfa De Arfon drafod eu cynlluniau datblygu ar gyfer y dyfodol. Yn ddiweddar iawn, rydym wedi clywed mae nid problem y DU na UE yn unig yw’r farchnad anwadal, mae’n broblem ar draws y byd ac yn un fydd yn parhau.  Felly, rwy’n si?r bydd ein haelodau’n awyddus iawn i glywed sut mae’r cwmni cydweithredol ffermwyr llaeth Cymreig mwyaf a’r hynaf sy’n dyddio’n ôl i 1938 yn mynd i ddal gafael yn ei lle yn y farchnad laeth.”

Mae’r undeb am ddiolch i HSBC am noddi’r achlysur ac yn croesawu Uwch Reolwr Amaethyddol HSBC Bryn Edmunds i’r noson.

“Bydd y noson yn gyfle i aelodau glywed sylwadau Alan Jones a Dai Davies ar ddyfodol y diwydiant i ofyn cwestiynau perthnasol wrth gwrs.  Bydd hefyd cyfle i drafod unrhyw faterion arall,” ychwanegodd Gwynedd Watkin.

Mae angen i’r rhai hynny sy’n dymuno dod i’r cyfarfod roi enwau i’r swyddfa sir drwy gysylltu â 01286 672541 erbyn dydd Mercher Tachwedd 4.  Bydd lluniaeth ysgafn ar gael ar ddiwedd y cyfarfod.