gan Angharad Evans, Swyddog Cyfathrebu’r Iaith Gymraeg
Anodd credu bod ni wedi cyrraedd mis Mawrth yn barod! Gyda dyfodiad mis Mawrth, daw’r tymor wyna hefyd wrth gwrs, ac rwy’n siŵr bod nifer fawr ohonoch chi, fel ninnau fan hyn, ynghanol un o gyfnodau prysura’r flwyddyn ar hyn o bryd. Mae’n gyfnod bach digon heriol yn dydi? Oriau o ddiffyg cwsg, oriau maith o waith llafurus, weithiau’n brwydro rhwng bywyd a marwolaeth yn y sied wyna, a thywydd heriol ar adegau - Mawrth a ladd, Ebrill a fling! Mae’r holl bethau yma’n ffactorau sy’n gallu arwain at storm berffaith i gynhyrfu iechyd meddwl person.
Er bod y diwydiant amaeth yn parhau i fod yn ddiwydiant anodd, heriol ac unig i weithio ynddo, mae’r stigma sy’n amgylchynu iechyd meddwl yn chwalu gan bwyll bach. Rydym yn ffodus tu hwnt o gael cefnogaeth nifer fawr o sefydliadau sydd ar gael i fod yn gefn a helpu ffermwyr a’r gymuned amaethyddol yn gyffredinol trwy adegau anodd.
Un sy’n gyfarwydd iawn i ni yma yn yr Undeb ac sydd wedi bod yn helpu ffermwyr ers blynyddoedd lawer erbyn hyn yw Linda Jones, (gweler ar y dde). Mae 2023 wedi cychwyn gyda her newydd i Linda sef cychwyn swydd newydd a hynny fel Rheolwr Cenedlaethol Cymru, The Farming Community Network (FCN).
Manteisiodd Cornel Clecs ar y cyfle i ddal lan gyda Linda yn ddiweddar er mwyn gweld sut mae’r swydd newydd yn mynd hyd yn hyn. Dyma Linda i egluro mwy: “Efallai bod rhai ohonoch wedi clywed erbyn hyn fy mod wedi cychwyn swydd newydd ym mis Ionawr gyda’r elusen The Farming Community Network (FCN) fel Rheolwr Cenedlaethol Cymru,” eglura Linda. “Roedd y swydd hon, sy’n newydd i FCN, wedi apelio ataf oherwydd bod cyfle gennyf i lywio’n benodol y gefnogaeth mae’r elusen yn gynnig i ffermwyr a’u teuluoedd yng Nghymru.
“Mae FCN yn bodoli i gefnogi pawb sy’n gysylltiedig ag amaethyddiaeth - y rhai sy’n ffermio, y rhai sy’n gweithio ar ffermydd, a’r rhai sy’n darparu gwasanaethau a chyflenwadau i ffermydd.
“Rydym yn anelu at helpu pobl i ddod o hyd i ffordd bositif drwy eu problemau. Bob blwyddyn yng Nghymru, rydym yn helpu nifer o deuluoedd gydag amrywiaeth o faterion, gan gynnwys anawsterau ariannol, clefydau anifeiliaid, iechyd meddwl ac anghydfodau teuluol.
“Mae gan FCN bedwar grŵp o wirfoddolwyr wedi’u lleoli ar draws Cymru. Mae gan lawer ohonynt gysylltiad â ffermio, neu â chysylltiadau agos ag amaethyddiaeth, ac felly mae ganddynt ddealltwriaeth wych o faterion sy’n wynebu gweithwyr fferm a theuluoedd ffermio yn rheolaidd. Mae ein gwirfoddolwyr yn darparu cefnogaeth gyfrinachol, fugeiliol, ac ymarferol am ddim i unrhyw un sy’n gofyn am gymorth. Ni waeth a yw’r mater yn bersonol, neu’n gysylltiedig â busnes.
“Yn ddiweddar, mae FCN yn ymwneud fwyfwy â gwaith rhagweithiol i gefnogi’r gymuned amaeth yn y gobaith bod modd cynorthwyo pobl cyn iddynt gyrraedd pwynt o argyfwng. Mae hyn yn cynnwys gwaith ymchwil, ymgyrchoedd, datblygu cyhoeddiadau defnyddiol, cyfleoedd cymdeithasol, presenoldeb mewn marchnadoedd da byw, sioeau, a digwyddiadau eraill.
“Gobeithir bod ein dull rhagweithiol yn medru meithrin gwytnwch a chael gwared ar anghydraddoldebau iechyd cyn i broblemau godi, a chreu diwydiant mwy gwydn, deallus a chefnogol.
“Gyda ffermio yng Nghymru yn wynebu nifer o heriau yn ystod y blynyddoedd nesaf, mae disgwyl i lwyth gwaith gwirfoddolwyr FCN gynyddu’n sylweddol. Wrth gwrs, rwyf innau hefyd yn bersonol fel ffermwraig yn awyddus i wybod mwy ynghylch y taliadau fydd ar gael i ffermwyr o dan y cynllun newydd, Y Cynllun Ffermio Cynaliadwy. Sylweddolaf fod y fframwaith newydd hwn yn peri gofid i nifer ar hyn o bryd.
“Yn ogystal â grwpiau lleol o wirfoddolwyr, mae FCN yn rhedeg llinell gymorth genedlaethol gyfrinachol (03000 111 999, sydd ar agor o 7yb - 11yh bob dydd o’r flwyddyn) ac e-linell gymorth (
Rwy’n siŵr fy mod yn siarad ar ran holl staff ac aelodau UAC wrth ddymuno’n dda i Linda gyda’i rôl newydd gyda’r FCN. Yn sicr mae ganddi ddigon o brofiad i sicrhau bod iechyd meddwl ffermwyr Cymru yn parhau ar frig pob agenda yn y dyfodol.
gan Angharad Evans, Swyddog Cyfathrebu’r Iaith Gymraeg
A dyma ni! Wedi cyrraedd Cornel Clecs diwethaf 2022! Lle aeth y flwyddyn dywedwch?! Ar ddiwedd blwyddyn ddigon heriol arall mae’n braf gallu dod a’r flwyddyn i ben ar nodyn calonogol a phositif. Ynghanol yr holl helbul sy’n digwydd ar hyn o bryd, yn wleidyddol ac economaidd, dewch i ni gael ystyried y pethau pwysig sy’n cael eu hanghofio weithiau, sef caredigrwydd pobl, a’r rhai hynny sy’n meddwl am eraill.
Mae’n siŵr bod y mwyafrif ohonoch yn cofio Mr Emyr O Roberts a fu’n gweithio fel swyddog rhanbarthol UAC yn Ne Ddwyrain Sir Ddinbych o 1990 hyd nes 2003. Ond nid dyna gychwyn ei gysylltiad gyda’r Undeb. Bu ei diweddar dad yn aelod brwdfrydig am flynyddoedd maith, ac Emyr hefyd yn aelod ffyddlon o gangen Sir Ddinbych a Fflint. Yn ddiddorol iawn, mae’n cofio eilio cynnig gan Mr Tom Jones Cwm Nant yr Eira ynglŷn â dyfodol y fferm deuluol mewn cyfarfod blynyddol rywbryd o bosibl ar ddiwedd y chwedegau, rhywbeth sydd wrth gwrs mor berthnasol i ni heddiw.
gan Angharad Evans, Swyddog Cyfathrebu’r Iaith Gymraeg
Blwyddyn Newydd Dda, a chroeso i golofn gyntaf Cornel Clecs yn 2023 - gobeithio wir y bydd pob un ohonom yn cael blwyddyn lawn o iechyd da, llwyddiant a hapusrwydd.
Edrychwn ymlaen gyda brwdfrydedd am galendr llawn o ddigwyddiadau unwaith eto eleni, a braf oedd cael y rhan fwyaf o’n prif ddigwyddiadau yn ôl i’w harfer llynedd. Roedd ein holl fudiadau cenedlaethol yn awchu am ddychwelyd i’r drefn arferol a gallu trefnu digwyddiadau cymdeithasol a chystadlaethau unwaith eto, ac roedd mudiad y CFfI yn enghraifft berffaith o hyn wrth sicrhau bod pobl ifanc o bob cwr o Gymru yn medru cymdeithasu a chystadlu unwaith eto.
Un o gyfleoedd mwyaf gwerthfawr y CFfI yw’r Cynllun Pesgi Moch Menter Moch Cymru. Mae’r fenter, sy’n anelu at ddatblygu’r sector moch yng Nghymru, yn brosiect, a ariennir gan Lywodraeth Cymru drwy Raglen Datblygu Gwledig 2014-2020, ac yn ymuno â CFfI Cymru i ddarparu cyfle unigryw a chyffrous i’w aelodau fagu profiad o gadw moch, ynghyd â chyfle i ddatblygu menter newydd.
Mae amser wir yn hedfan! Mae 2022 wedi bod yn flwyddyn heriol a phrysur arall i Grŵp UAC a rhaid i mi ddiolch i’r holl staff a swyddogion am eu gwaith caled parhaus yn sicrhau bod gennym ni ffermydd teuluol ffyniannus a chynaliadwy yng Nghymru. Rydym wedi ffarwelio ag ambell wyneb cyfarwydd eleni a diolchaf i’r cyn-aelodau o staff sydd wedi gwasanaethu’r Undeb yn ddiwyd ers cymaint o flynyddoedd, gyda diolch arbennig i Peter Davies.
Mae’r pynciau yr ydym wedi ymdrin â hwy wedi bod eang, yn amrywio o faterion bachu tir, y rheoliadau ‘NVZ’, pryderon iechyd anifeiliaid, newid hinsawdd a thargedau plannu coed, y Bil Amaethyddiaeth gyntaf erioed i Gymru a fydd yn newid sut yr ydym yn ffermio am genedlaethau i ddod, yn ogystal â llawer o helyntion gwleidyddol yn San Steffan. Mae’n deg dweud inni gael ein cadw ar flaenau’n traed trwy gydol y flwyddyn.
Mae 2022 wedi bod yn her i economi’r DU gyda chyfraddau chwyddiant yn parhau i gynyddu’r pwysau ar aelwydydd yn ogystal â busnesau a chynhyrchwyr bwyd yn arbennig. Ar ddechrau’r flwyddyn, rhybuddiodd ein Pwyllgor Llaeth nad oedd y prisiau ynni cynyddol – ac sy’n wir o hyd, yn gynaliadwy i’r sector. Daeth y rhybudd yn syth ar ôl adroddiadau gan ffermwyr llaeth bod costau ynni yn codi hyd at £1,000 y mis.
Cynhalion gyfarfod adeiladol gyda Gweinidog dros Faterion Gwledig a Gogledd Cymru, a’r Trefnydd Lesley Griffiths i dynnu sylw at, a thrafod camau y dylai Llywodraeth Cymru eu cymryd i liniaru effeithiau rhyfel Rwsia ar y Wcráin. Rhybuddion ni nôl ym mis Mawrth fod y rhyfel yn cael, ac y byddai’n parhau i gael effeithiau mawr ar ein cadwyni cyflenwi bwyd a chostau mewnbwn, yn enwedig gan fod y DU yn dibynnu ar y Wcráin a Rwsia am tua thri deg y cant o’i chorn, yn ogystal â nifer o gynhwysion arall sy’n cael eu defnyddio ar gyfer porthiant anifeiliaid, a gwrtaith, a oedd ar y pryd tua mil o bunnoedd y dunnell.
