gan Glyn Roberts, Llywydd UAC

Dros y misoedd diwethaf, mae llawer ohonom wedi bod yn cyfarfod â’n cynrychiolwyr etholedig o Gaerdydd a San Steffan i drafod y materion amaethyddol mwyaf allweddol. Un o’r rhain wrth gwrs yw Cynllun Ffermio Cynaliadwy arfaethedig Llywodraeth Cymru. Bydd dyluniad, cyllideb ac ymarferoldeb y cynllun yn amlwg yn cael effaith enfawr ar ein sector yn y blynyddoedd i ddod.

Rydym ni, fel y byddai aelodau’n disgwyl, wedi bod yn ymgysylltu â’r cynigion ac yn gyffredinol rydym wedi croesawu ymrwymiad Llywodraeth Cymru i daliad sylfaenol i bob ffermwr, a fydd yn darparu sefydlogrwydd angenrheidiol ar gyfer ffermydd teuluol sy’n cynhyrchu bwyd.

Rydym yn credu’n gryf y dylid defnyddio’r rhan fwyaf o’r gyllideb i ddarparu’r taliad sefydlogrwydd hwn yn gyfnewid am fodloni’r Gweithredoedd Sylfaenol newydd sy’n ofynnol gan ffermwyr, yn enwedig gan y byddant yn ychwanegol at y ‘Safonau Gofynnol Cenedlaethol’ newydd (yn seiliedig ar y trawsgydymffurfio presennol).  Mae gennym bryderon o hyd am effaith y toriadau yn y gyllideb o San Steffan a maint y gyllideb ar ôl 2023, yn bennaf oll gan fod y cynigion yn uchelgeisiol ac yn cwmpasu ystod eang o amcanion ar adeg pan fo ffermwyr yn gweld cynnydd sylweddol mewn costau. 

Rydym hefyd wedi bod yn glir yn ein trafodaethau ag Aelodau’r Senedd bod hi’n hynod o siomedig nad yw’r canlyniadau sy’n ofynnol gan y cynllun, sy’n seiliedig ar egwyddorion Rheoli Tir yn Gynaliadwy fel Aer Glân ac Ecosystemau Gwydn, dal ddim yn ymgorffori cynaliadwyedd economaidd teuluoedd ffermio, cadwyni cyflenwi amaethyddol, cymunedau gwledig a chynhyrchu bwyd. Heb i amcanion o’r fath fod yn ganolog i’r cynllun, mae perygl o niwed economaidd, yn enwedig os na all cyfrifo cyfraddau taliadau sylfaenol ystyried cymorth economaidd o’r fath.

gan Angharad Evans, Swyddog Cyfathrebu’r Iaith Gymraeg

Rwy’n siŵr bod chithau fel minnau wedi mwynhau edrych ar luniau a darllen hanes ein swyddfeydd sirol yn mynd allan i’w hysgolion lleol i ddathlu Diwrnod Llaeth Ysgol y Byd yn ddiweddar.  

Mae cyfleoedd fel hyn yn hollbwysig er mwyn addysgu plant o oedran ifanc iawn lle yn union daw’r bwyd sydd ar eu plât bob dydd o. Fel Undeb rydym yn hynod o ffodus bod gennym aelodau sy’n fodlon gwneud yn union hynny, rhoi ychydig o’u hamser gwerthfawr er mwyn treulio amser gyda phlant ysgol i’w haddysgu am bwysigrwydd amaethyddiaeth a hyrwyddo holl fanteision y bwyd maent yn ei gynhyrchu.  

Un sy’n defnyddio’r ffaith ei fod yn ffermio un o atyniadau mwyaf poblogaidd Cymru, Y Gogarth yn Llandudno i fanteisio ar y cyfle i addysgu’r cyhoedd a phlant ysgol yw Dan Jones. Roedd Dan yn un o nifer o ffermwyr oedd yn rhan o’n hymgyrch Bwyd, Tir a Phobl llynedd, a oedd yn canolbwyntio ar amryw o faterion cynaliadwyedd, ac yn tynnu sylw at y gwaith cadarnhaol y mae ffermwyr yng Nghymru yn ei wneud i fynd i’r afael â nodau datblygu cynaliadwyedd. 

gan Glyn Roberts, Llywydd UAC

Roedd Medi 26 yn ddiwrnod hanesyddol wrth i’r Bil Amaethyddiaeth gyntaf erioed i Gymru ynghyd â’i ddogfennaeth ategol gael ei osod gerbron y Senedd gan Weinidog dros Faterion Gwledig a Gogledd Cymru, a’r Trefnydd, Lesley Griffiths, cyn dadl yn y Senedd a drefnwyd i ddechrau ymhen tua thair awr o amser ysgrifennu’r golofn hon.

Mae’r Bil yn rhoi’r cyfle i ni ddatblygu polisïau ffermio a allai fod o fudd gwirioneddol i’r rhai sy’n byw ac yn gweithio yng Nghymru. Bydd yn nodi’r ddeddfwriaeth gynhwysfawr ac yn sbarduno’r newid mwyaf i amaethyddiaeth yng Nghymru ers i’r DU ymuno â’r Undeb Ewropeaidd.

Ers refferendwm Brexit, rydym wedi sefyll ein tir ac wedi dadlau o blaid ehangu egwyddorion Rheoli Tir yn Gynaliadwy i gynnwys cynaliadwyedd economaidd ein ffermydd teuluol, cynhyrchu cynaliadwy o fwyd olrheiniadwy diogel, diwylliant Cymru a’n hiaith sy’n rhoi ystyriaeth lawn i nodau Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol ac amcanion Cymreig eraill.

Rydym felly’n falch o weld bod y Bil yn nodi pedwar amcan Rheoli Tir Cynaliadwy sy’n cynnwys cynhyrchu bwyd cynaliadwy a chynaliadwyedd yr iaith Gymraeg, a bydd gofyn i bob un ohonynt gyfrannu at y nodau llesiant.

gan Angharad Evans, Swyddog Cyfathrebu’r Iaith Gymraeg

W’n i ddim amdanoch chi, ond mae yna bethau rwy’n hoff iawn am bob tymor (a llwyth o bethau dwi ddim mor hoff o hefyd!) ond mae adeg hyn o’r flwyddyn yn bert iawn, gyda’r dail yn dechrau newid lliw, ac i gael bod yn Gardi go iawn am funud, yn gwerthfawrogi’r hyn sy’n rhad ac am ddim ar stepen drws sef y cloddiau’n llawn mwyar duon a’r coed afalau’n llawn ffrwythau - dyna chi rai bwydydd lleol cynaliadwy ar eu gorau! A ninnau yng nghanol y tymor diolchgarwch - dyna ddechrau da ar y diolch am yr hyn sy’n lleol i ni.

Mae amser hyn o’r flwyddyn yn ddelfrydol hefyd i griw bach o ffermwyr entrepreneuraidd yng Ngogledd Ceredigion, ac roedd gweld miloedd o afalau heb eu casglu neu wedi cwympo mewn gerddi lleol ar ddiwedd bob haf yn gyfle perffaith i sefydlu busnes ecogyfeillgar newydd sy’n ariannu ei hun, a dyna gychwyn Seidr Pisgah Chi.

Mae’r criw tu ôl i Seidr Pisgah Chi, sydd â chysylltiadau agos a’r Undeb yng Ngheredigion, yn cynnwys 5 o ffrindiau o gefndir gwaith gwahanol, ond maent yn rhannu’r un awch a brwdfrydedd wrth ddatblygu’r fenter ymhellach.